ପ୍ରକାଶକ
ଫ୍ରେଣ୍ଡସ ପୁବ୍ଲିଶର୍ସ
କଟକ -୨
ସୂଚୀପତ୍ର
ବିଷୟ
ଦୂର ଦିଗ୍ବଳୟ
ସପନ ଭୂଇଁ
ଅଭିଯୋଗ ଭଜେ ବିଲୟ ଯହିଁ
ଚାହା ! ଚାହା !
ପ୍ରଶ୍ନ
ରାମ
ଯଥାର୍ଥ
ମାଗେ
ଅଜଣାର ସାଥୀ
ମରଣ-ପ୍ରତିଜ୍ଞା
ସାଗର-ତୀରେ
ସେଇ ପଥେ
ଅମୃତଧାରା
ପ୍ରତୀକ୍ଷା
ମୋର ମନର ମଣିଷ କାହିଁ
ଚାହିଁରହ
ଜୀବନ ସାରା ରହିଚି ଚାହିଁ
ବିରାଟ ଧିଆନେ
କବି
କାହିଁ ?
ଗରିବ କବିର ଜନ୍ମଦିନ
ପ୍ରାଣର ଅଧିକାର
ନାବିକ
ଛୋଟ ନଈ
ମଣିଷ ବକ୍ଷ ଲୋଡ଼ା
କେଡ଼େ ଦୁର୍ବିସହ !
ଜ୍ୟୋତିରିଙ୍ଗଣ
ନିରଞ୍ଜନ
ନିସର୍ଗର ଦେଶେ
ପ୍ରଣାମ
ରହିଥାଉ
ପଲ୍ଲୀ ବରଷା
ଅପେକ୍ଷା ଓ ଉପେକ୍ଷା
ସୀମାନ୍ତ-ବାସିନୀ
କେଉ ପଥେ ?
ମାନବ-ଦେବତା
ମର୍ତ୍ତ୍ୟର ମୋହ
ସ୍ମୃତି ତାର ଅକ୍ଷୟ !
ପାଥେୟ
ମେଲା-ଡିହ
ଯିବି
ବନ୍ଦୀ
ବାଧିଥିବ
ଆକାଙ୍କ୍ଷା
ରାଣୀ
ଏଥର ନାହାନ୍ତି ଆଣି
ମାଆର ମାୟା
ଗୃହିଣୀ ପ୍ରିୟା
କଲମ-ମୁନ
ପଲ୍ଲୀ-ବାଳା
ଦେଖିଚ କି ତମେ (?)
କୃଷକ ସମାଧି (?)
ଜୀବନ
ସିଏ ତ ଆସିଥିଲା !
ମୁଠିଏ ଦିଏ
ଗୋଟିଏ ଘଟଣା
କବି ଓ ରାଜଜେମା
ପେଟର ଦୁଃଖ !
ଭୁଜବଳ ବୁଢ଼ୀ
କାହିଁ ସେ କହ କେଉଁ ପଥେ ?
ରୂପ-ସମ୍ମାନ
ନବ-ଯୌବନା
କିନ୍ତୁ ମନେରଖ
ପାରିବ ?
ଯେବେ ଦିଅନ୍ତି ଚାହିଁ
ମାନସୀ ରାଣୀ
ତାର ଅନ୍ତରଭରା ଚାହାଣୀ
ଧନ୍ୟ
ପ୍ରୀତି-ତୃଷ୍ଣା
ତୁମରି ଆଶେ
ଗୋପନେ ଗୋପନେ ଚାହିଁରହିଲେ
ଅଦ୍ୱିତୀୟା
ପ୍ରିୟତମା
ପ୍ରଥମ ପରିଚୟେ
ପାରିନି
ପ୍ରେମ ଓ ପ୍ରାଣ
ବନ୍ଧନ କର ମତେ
ଟିକିଏ ପରଶ
ତୁମ ତୁଲେ
ଆପଣାର କର ମତେ
ଛାଡ଼ିଦେଲ
ଏ ପାଖେ ଓ ସେ ପାଖେ
ଏ ପଥେ
ମୋ ପାଇଁ
ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନାର ଆକାଶ ତଳେ
ଯଥେଷ୍ଟ ମୋହର ସେଇ
ଆଜି
ତୁମେ ଓ ମୁଁ
ଜୀଇଥିଲେ
ଯାଉଚି, ଥାଅ !
ଗୋଟିଏ କଥା
ହୃଦୟର ଦାନ
ଆଜି କିମ୍ପା ଯାଇଅଛି ମରି ?
ପ୍ରବାସୀ-ପଥିକ
ଆସିଲି କି ଫେରି ?
ଯୁଗଳ-ଯାତ୍ରୀ
ଅସରନ୍ତି
ବିଶ୍ୱାସ
କି ଦେବି ପ୍ରତିଦାନ
ପାଷାଣର ପାଦତଳେ
ବିପ୍ଲବ
ହେ ମୋର ଉନ୍ମୁକ୍ତ ଜାତି !
ପ୍ରତିଜ୍ଞା
ଯୁଦ୍ଧଯାତ୍ରୀ
ଜୀବନ-ଶ୍ମଶାନ
ପୂର୍ଣ୍ଣହୁଅ !
ଦୂର-ଦିଗ୍ବଳୟ
-ଏକ-
ଦୂର ଦିଗ୍ବଳୟ !
ସାଥି ତୁମେ, ବନ୍ଧୁ ତୁମେ, ପ୍ରିୟ ତୁମେ,
ତୁମେ ମୋର ଆପଣାର ଅତି ପରିଚୟ ।
କରମେ ବିରାମେ ଅବା ଜୀବନର
ବିପନ୍ନ ସମୟେ
ତୁମରେ ମୁଁ କେତେ ଚାହିଁ ରହେ !!
ତୁମରି ସେ ପାହାଡ଼ ପ୍ରାନ୍ତର
ତୁମରି ସେ ଘନ ବନମାଳ;
ତୁମରି ସେ ମହା ବିଜନତା
ଆକାଶ ଅବନୀ ଧରି -
ପୂରି ରହିବାର,
ତୁମରି ସେ ସୁନେଲି ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ
ଅବା ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ,
ତୁମ ସଂନ୍ଧ୍ୟା, ତୁମ ଉଷା,
ତୁମରି ସେ ଦୀପ୍ତ ଦ୍ୱିପ୍ରହର-
ମରୀଚିକାମୟ !
ତୁମରି ସେ ମେଘର ଘୁମନ୍ତ ଲୀଳା ଗିରିଚଳ-
ମହା ସ୍ୱପ୍ନବୋଳା,
ତୁମରି ସେ ଶ୍ୟାମବିଲମାଳ
ଲାଖି ରହେ ଯହିଁ ନେତ୍ର ଡୋଳା,
ତୁମରି ସେ ମେଷ-ଛାଗ-ଗୋଧନ ପଲରୁ
ଶୁଭିବାର ଗୋପାଳ ବାଳକ-
ମନ୍ଦ୍ର ବେଣୁ ତାନ.
ପାଏ କିବା ସୀମା ହୀନ ଆନନ୍ଦ କଲ୍ୟାଣ !!
-ଦୁଇ-
ଦୁର ଦିଗ୍ବଳୟ !
ମଣିଷ ରଖିଚି ମତେ
କରି କେଡ଼େ ଦୀନ ନିଃସହାୟ !
ମୂହୂର୍ତ୍ତ ମୂହୂର୍ତ୍ତ ଧରି ବକ୍ଷ ମୋର ଯାଉଅଛି ଫାଟି
ପାରୁନି ପାରୁନି ମୁହିଁ କରି ଅଗ୍ରଗତି
ସୀମାହୀନ ଶିଳାଖଣ୍ଡ ପଥପ୍ରାନ୍ତେ କାଟି;
ସାଥି ବୋଲି ବନ୍ଧୁ ବୋଲି କାରେ ଯେବେ
ଡାକ ଦିଏ ଥରେ,
ଫେରି ଆସେ ଡାକ ମୋର
ପଶେ ନାହିଁ କା’ କର୍ଣ୍ଣ-କୁହରେ ।
ବ୍ୟଥା ମୋର, ବାଣୀ ମୋର,
ମୋ ଅନ୍ତର ଦୁଃସହ ଯନ୍ତ୍ରଣା,
ମୋ ଅନ୍ତରେ ଜମି ରହେ;
ନୁହେଁ ମୁହିଁ ସାତ ପାଞ୍ଚେ ଗଣା !
ମୋରେ କେହି ବୁଝିବାକୁ---
ହୁଏ ନାଇଁ ଲବେ ଆଗଭର,
ପୃଥିବୀର ଆବର୍ଜ୍ଜନା ପରି
ମୁଁ ଯେହ୍ନେ ରହିଚି ପଡ଼ି
ଯୁଗ ଯୁଗାନ୍ତର !
ବୁକୁ ତଳୁ ଯାଇଅଛି ମରି ସିଂହର ବିକ୍ରମ
ଓଷ୍ଠ ପୁଟୁ ମରିଅଛି ହାସ
ପ୍ରସ୍ଫୁଟିତ ପଦ୍ମକଳି ସମ !
ଜୀବନରେ କେତେ ସୁନେଲି କଳ୍ପନା-
କେତେ କେତେ ତୁଙ୍ଗ ଅଭିଳାଷ
ସମସ୍ତର ହୋଇଛି ସମାଧି;
ରହିଚି ମୁଁ ହୋଇ ଯେହ୍ନେ
ନିରାଶୁ ନିରାଶ !!
-ତିନି-
ଦୂର ଦିଗ୍ବଳୟ !
ତୁମରେ ମୁଁ ଚାହେଁ ଦେଲେ
ମୋର ମୃତ ଜଡ଼ ଅନ୍ତର ଭିତରେ
ନୂତନ ପ୍ରାଣର କିମ୍ପା-
ହୁଏ ଅଭ୍ୟୁଦୟ !
ମଣିଷର ବର୍ବର ହୃଦୟ ମତେ ଯେବେ ଫିଙ୍ଗିଦିଏ
ଦୂରେ ଦୂରେ ବହୁ ଦୂରେ କାହିଁ
ଜନନୀରୁ ବଳି, ସୀମାହୀନ ମମତା କମ୍ପିତ କରେ
ତୁମେ ମୋରେ ଆଣ ହେ ଗୋଟାଇ !
ଝର ଝର ନେତ୍ର ପ୍ରାନ୍ତୁ ଅଶ୍ରୁ ଗଲେ ବୋହି
ମୋରେ ଯେବେ ଏ ପୃଥିବୀ
କରେ ଉପହାସ,
ବଳିଷ୍ଠ ବନ୍ଧୁର ବଳି, କି ସାହସ, ଉନ୍ମାଦନା
ଦିଅ ତୁମେ ବୋଳି
ମୋର ପ୍ରତି ରକ୍ତ କଣିକାରେ
ଜାଗିଉଠେ ଧରି କିବା ଅମିତ ଉଚ୍ଛ୍ୱାସ !!
କେହି ନାଇଁ ମୋର ବୋଲି ନୈରାଶ୍ୟର ଏକ ବିନ୍ଦୁ
ମୋ ଅନ୍ତରେ ବିସ୍ତାରିଲେ
ତା’ର ଶୀର୍ଣ୍ଣ ଛାୟା,
ଶାନ୍ତି ସୁଖ ଶୌର୍ଯ୍ୟ ବୀର୍ଯ୍ୟ ଉତ୍ସାହ ଓ ଉଦ୍ଦୀପନା---
ଜୀବନ୍ତ ବିଗ୍ରହ ପରି
ତୁମେ ମୋ ସମ୍ମୁଖେ ବାଢ଼ିଦିଅ କି ଅପୂର୍ବ ମାୟା ।
-ଚାରି-
ଦୂର ଦିଗ୍ବଳୟ !
ରହିଥାଅ ତୁମେ ଏଇପରି
ବିଲ ବଣ ନଦୀ ସିନ୍ଧୁ ଶ୍ୟାମଳ ପ୍ରାନ୍ତର ମାଳେ
ବିଜନତା ବଇଭବ ଧରି
ଅମୃତ ଅନ୍ତରେ ତୁମେ ହେଉଥାଅ ନିତି ଢଳ ଢଳ ।
ବନ୍ଧୁ ପରି ଘେରି ରହିଥାଅ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ ମହାଜଗତର ।
ହେ ଅଶେଷ , ହେ ଅସୀମ ! ଅନ୍ତରର ହେ ଅନ୍ତରତମ !
ଅନନ୍ତର ବୀଣା ତାନ ଯୁଗ ଯୁଗ ଧରି
କରୁଥାଅ ତୁମେ ଗୁଞ୍ଜରଣ !!
ତୁମରି ଅନନ୍ତ ସ୍ପର୍ଶେ- ଦୋଳିଉଠୁ ମଣିଷର ମାଟି
ଅନନ୍ତେ ଅନନ୍ତେ ଦୋଳି ପାଏ ମୁହିଁ ମଣିଷ ଭିତରୁ
ଅନନ୍ତର ସାଥୀ !!!
ସପନ ଭୂଇଁ
ମୁଁ ଗୋ ଆକାଶରେ ନୀଳ ଦେହେ
ଭାସି ଭାସିଯାଏ କିବା ସ୍ନେହେ !
ମୁଁ ତ କୁସୁମ ପାଖୁଡ଼ା ରଙ୍ଗେ,
ଗୋଳି ହୋଇଯାଏ ମଧୁ ଭଙ୍ଗେ;
ମୁଁ ତ ମଳୟ ଭିତରେ ଜାଗେ
ଦୂରେ ବହିଯାଏ ଅନୁରାଗେ,
ମୁଁ ଗୋ ଶୁଭ୍ର ବାଦଲ ଚୂଳେ
ବୁଲି ସପନ ଦେଖଇ ଦୂରେ
ମୁଁ ଗୋ ଜ୍ୟୋସ୍ନା ଢେଉରେ ଢଳି,
ଉଠେ କି ମଧୁ ପୁଲକେ ଭରି !
ମୁଁ ଗୋ କୁହୁ-କେକା-ଗାନେ ଗାନେ
କିବା ମିଶିଯାଏ ପ୍ରାଣେ ପ୍ରାଣେ !
ମୁଁ ଗୋ ନୀଳ ପ୍ରାନ୍ତର ଘାସେ,
ଶୋଇ ପଡ଼େ କି ଅମର ହାସେ ।
କେଉଁ ଶ୍ୟାମଳ ବିଜନ ଭୂଇଁ-
ତୁଲେ କଥା ହେଉଥାଏ ମୁହିଁ ।
ମୁଁ ଗୋ ପ୍ରତି ତାରକାରେ ଚାହିଁ,
କିବା ସଙ୍ଗୀତ ଯାଏ ଗାଇ ।
ମୁଁ ଗୋ ତଟିନୀ ତରଳ ଗାନେ-
ବୁଡ଼ି ବୁଝୁଥାଏ ତା’ର ମାନେ ।
ମୁଁ ଗୋ ଶିଶୁର ଦରୋଟି ବାଣୀ-
ତଳୁ କି ପୀୟୁଷ ଯାଏ ଆଣି !
ମୁଁ ଗୋ ନବଯଉବନା ବଧୂ-
ଓଠୁ ପିଏ କି ସେନେହ-ମଧୁ !
ମୁଁ ଗୋ ନବ କିଶଳୟ ପରି-
କେଉଁ କିଶୋରୀ ବକ୍ଷେ ଢଳି,
ତାରେ ତୁନି ତୁନି କହେ କଥା
ଦିଏ ସେନେହେ ଆଉଁସି ମଥା-
ମୋର ବୁକୁ ତଳ ଉଠେ ଭରି
କିବା ଅମୃତ ଶିରୀ ଧରି;
ମୁଁ ଗୋ ସାଗର ସିକତା-ଶେଯେ
ଢଳି ବୁଡ଼େ କି ଧିଆନେ ସେ ଯେ;
ମୁଁ ଗୋ ସନ୍ଧ୍ୟା ତାରାରେ ଚାହିଁ
ମାଗେ କିବା ଶିରୀ ମୋହ ପାଇଁ !
ଯେବେ ଚଇତ ଗୋଧୂଳି ସଞ୍ଜେ,
ଦୂର ବାରୁଣୀ ଆକାଶ ରଞ୍ଜେ,
ବୁଡ଼ି ବୁଡ଼ି ଯାଉଥିବା ରବି
ଘେନି ଶତ ସପନର ଛବି,
ମୁଁ ଗୋ ଚାହେଁ ବସି ନଈ ତଟେ
ଯାଏ ଭାସି ମୋର ମନପଟେ
କେତେ ବିଚିତ୍ର ମଧୁ ଆଶା,
ନାଇଁ କହିବାକୁ ମୋର ଭାଷା;
ଯେବେ ପାହାନ୍ତି କାକର ପଡ଼େ;
ଏଇ ନୀଳ ଦୁବଘାସ ପରେ
ମୋର ଅନ୍ତର ପଡ଼େ ଢଳି,
ତାରେ ଦେଖିବାକୁ ମନ ଭରି ।
ଯେବେ ସିନ୍ଦୁରା ଫାଟେ ନଭେ
ଲାଗେ ପାଟ ଶାଢୀ ଗଉରବେ-
ଅବା ପିନ୍ଧୁଚି ଉଷାରାଣୀ
ମୋର ମନଟି ସେ ନିଏ ଟାଣି ।
ଲାଗେ ଧରଣୀ ସାଗର ନଭ
କିବା ମୂଲକ ଯେ ଅଭିନବ !
କିବା ଅମର ପୁଲକେ ମାତି
ମୋର ନାଚି ଉଠୁଥାଏ ଛାତି
ମୋର ରୂପାରାଧୀ ଏଇ ମନ-
ପିଏ କିବା ଶିରୀ ଅନୁପମ
ଦୂରୁ ତପନ ଆସିଲେ ଢଳି,
ସାରା ବିଶ୍ୱ ପ୍ରତିଭା ଭଳି,
କିବା ଗୁରୁ ଗମ୍ଭୀର ଗାନ
ମୋର ଉଛୁଳାଏ ମନ ପ୍ରାଣ !
ବଟ ଆମ୍ବ ସୁନାରୀ ଛାୟା
କିବା ସେନେହ ମମତା ମାୟା
ଘେରି ରହିଥାଏ ଚାରିଆଡ଼ ।
ଲଘୁ କରିବାକୁ ବ୍ୟଥାଭାର;
ତହିଁ ବୁଲୁଥାଏ ବହୁବାର;
ମୋର ଚଉଦିଗେ ସମ୍ଭାର ।
ମତେ କିଏ ସେ ଜନମ ଦେଲା
ଏଥି କରିବାକୁ ନିତି ଖେଳା ।
ସବୁ ସମ୍ପିଲା ଅକାତରେ
ମତେ କିଭଳି ସେନେହ କରେ ।
ମୋର ଅଭାବ କଅଣ କହ
ମୋର ବ୍ୟଥା କିଆଁ ଦୁଃସହ ?
ମୁଁ ଗୋ ଯହିଁ ଯାଏ ଯହିଁ ଚାହେଁ
ମୋର ହୃଦୟ ଉଛୁଳି ଯାଏ !
ଏଇ ସୀମାହୀନ ଧରା ନଭ-
କୋଟି ଅନ୍ତର ସଉରଭ-
ମତେ ଭଲ ଲାଗେ ! ଭଲ ଲାଗେ !
ମୁଁ ତ ଆଉ କିଛି ନାଇଁ ମାଗେ;
ଯାଉ ସୀମାହୀନ ଯୁଗ ବହି
ମୁଁ ତ ଏହାରି ଭିତରେ ରହି-
ହୁଏ ସବୁରି ତୁଲରେ ସାଥି
ଭରି ଉଠୁ ମୋ ଗରିବ ଛାତି ।
ମୋର ଅନ୍ତର ଖାଲି ଲୋଡ଼େ
ଚାହିଁ ଏ ଭୂଇଁ ନୟନ ଡୋଳେ---
ହସି ହସି ଦିନ ନେବି ବାହି,
ସବୁ ଶିରୀ ମୁଁ ପାରିବି ପାଇ ।
ଏ ତ ମୋ ଚିର ସପନ-ଭୂଇଁ
ଏହା ଲାଗି ଆସିଅଛି ମୁହିଁ !!
ଅଭିଯୋଗ ଭଜେ ବିଲୟ ଯହିଁ
ମଣିଷ ମନର ସକଳ ଅଭାବ
ଅଭିଯୋଗ ଭଜେ ବିଲୟ ଯହିଁ,
କହ ମତେ କହ ! କାନେ କାନେ କହ ।
ଚଞ୍ଚଳ ମୁହିଁ ଯିବଇଁ ତହିଁ ।
ଛନ ଛନ ମୋର ଅନ୍ତର ମନ,
ଦେଖିବି ମୁଁ ସେହି ମୁଗ୍ଧ ଭୁବନ,
ମଳୟ ପରାଏ ଦୂରେ ବହୁ ଦୂରେ ଯିବି ମୁଁ ବହି;
ମଣିଷ ମନର ସକଳ ଅଭାବ
ଅଭିଯୋଗ ଭଜେ ବିଲୟ ଯହିଁ ।
ଭୁଲିବି ସକଳ ଗୁରୁ ଅଭିମାନ,
ଭୁଲିବି ସକଳ ଅହଂକାର
ମତେ ନେଇ ଚାଲ ମତେ ନେଇ ଚାଲ
ଦେଖିବି ମୁଁ ସେଇ ସଂସାର ।
ସେଠି ତଟିନୀର କଳ କଳ ବାଣୀ
ଆହୁରି ଲାଗିବ ମଧୁର ତର
ସେଠି କୁସୁମର ଗନ୍ଧ ଆହୁରି
ମୁଗ୍ଧ କରିବ ଏ ଅନ୍ତର ।
ଶୀତଳ ଧବଳ ଜ୍ୟୋସ୍ନାରେ ତହିଁ,
ମନ ମତାଣିଆ ଗୀତ ଗାଇ ଗାଇ,
ସନ୍ତରୁ ଥିବି ଅଧୀର ପୁଲକେ,
ଚାହିଁ ବିଲ ବଣ ପାହାଡ଼ ନଈ,
ମଣିଷ ମନର ସକଳ ଅଭାବ
ଅଭିଯୋଗ ଭଜେ ବିଲୟ ଯହିଁ ।
ସେଇ ରାଇଜରୁ ଫୁଲ ଆଣେ ତା’ର
ଗନ୍ଧ ବରଣ ବୁକୁରେ ବହି,
ସେଇ ରାଇଜରୁ ପିକ ପଞ୍ଚମ
ଭାସି ଆସେ ଏଇ ସୁଦୂର ମହୀ;
ସେ ରାଇଜରୁ ବିଦ୍ୟୁତ ବାଳା
ଝଟକି ଝଟକି ଆସଇ ନାଚି,
ସେଇ ରାଇଜରୁ ଜୋଛନା ଝରଇ
ଧରଣୀରେ ବୁଣି ସପନ ରାଜି;
ସେଇ ରାଇଜରୁ ସାଗର ଊର୍ମି
ସେଇ ଆଭା ଧରି ଆସଇ ଖେଳି
ସେଇ ରାଇଜରୁ ଜନ୍ମ ଲଭି କି
ଆକାଶ ଦିଶଇ ଏ ଭଳି ନେଳି ?
ସେଇ ରାଇଜେ ମୁଁ ହସି ଖେଳି ନିତି,
ଅସୀମ ସୋହାଗେ ପାରିବି ରହି,
ମଣିଷ ମନର ସକଳ ଅଭାବ
ଅଭିଯୋଗ ଭଜେ ବିଲୟ ଯହିଁ !
ଉନ୍ମନ ମୁହିଁ, ଚଞ୍ଚଳ ମୁହିଁ,
କାନ ପାତି ଶୁଣେ କାହାର ବାଣୀ,
ଦୂରୁ ବହୁ ଦୂରୁ କେ ତାର ସେନେହ
ଯାଚି ଦିଏ ମୋର ମରମ ଜାଣି !
ଯିବି ମୁଁ ତହିଁ ଯିବି ମୁଁ ତହିଁ,
ବହି ଆସେ ଯହୁଁ ଅସୀମ ପ୍ରାଣର ଅସରା ନଈ,
ମଣିଷ ମନର ସକଳ ଅଭାବ
ଅଭିଯୋଗ ଭଜେ ବିଲୟ ଯହିଁ !
ଚାହାଁ ! ଚାହାଁ !!
ତାହାରି ଅଧର କଣେ ଟିକିଏ ଫୁଟୁଚି ହସ
ଆଖିରେ ଜାଗୁଚି ଟିକେ ଆନନ୍ଦର ଛଇ;
ବୁକୁ ତଳେ ଜାଗୁଅଛି, ଟିକେ ଉନ୍ମାଦନା;
ପ୍ରାଣବୋଳା ବାଣୀ ତା’ର ଓଠ ପୁଟୁ ଆସୁଅଛି ଫୁଟି;
ଶରତର ଶ୍ୟାମ ଘାସ ପରି, ଦେହେ ମନେ
ଉଠୁଚି ଉକୁଟି ଟିକେ ପ୍ରସନ୍ନର ଆଭା;
ନିର୍ଭୀକ ପ୍ରାଣର ଯେଉଁ ସରମାହୀନ ସାହସ ଉତ୍ସାହ
ଅନ୍ତରର ପ୍ରତି ରେଣୁ ତଳେ,
ଟିକେ ଟିକେ ଆସୁଅଛି ଛୁଇଁ;
ଦିଅନା ଦିଅନା ମାରି
ତୋ’ ବୁକୁର ଉତକଟ ଗରଳ ଢାଳି,
ଚାହାଁ ! ଚାହାଁ ! ଜୀବନର ଫୁଲ
ବର୍ଣ୍ଣ ନେଇ ଗନ୍ଧ ନେଇ, ରସ ନେଇ
କିମିତି ଉଠୁଚି ଫୁଟି
ଅପୂର୍ବ ମହକ ବୁଣି ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ ତା’ର !
ଚାହାଁ ! ଚାହାଁ !! ଖାଲି ଚାହାଁ !
ଚାଲ ପ୍ରତି ପଦେ ହୋଇ ହୁସିଆର !
ଆହୁରି ଫୁଟିବ ସିଏ ଆହୁରି ହସିବ ସିଏ,
ଆହୁରି ଦିଶିବ ସିଏ, ଜୀବନ୍ତୁ ଜୀବନ୍ତ !
ଆହୁରି ମୋହନ ଗନ୍ଧ
ଉଠିବ ପ୍ରସରି ତହୁଁ;
ଜୀବନର ଫୁଲ
କି ଅତୁଳ !
କି ମାଧୁର୍ଯ୍ୟ ଭରା !
ମଥା ତୋର ଆସେ ନାଇଁ ଲଇଁ ?
ଦେଖି ତାର ପ୍ରାଣବନ୍ତ ଛଇ !
ଚାହାଁ ! ଚାହାଁ !
ଆହୁରି ଆହୁରି ଚାହାଁ !
ଅନୁଭବ ଗର୍ବ ଗଉରବ !
ତୋ ପାଇଁ, ତୋହରି ଏ
ସୀମାହୀନ ମାଟି ପାଇଁ,
ଫୁଟୁଚି ସେ ଅନନ୍ତ ସମ୍ପାଦ ଧରି;
ଦିଅନା ଦିଅନା ତାରେ
ଦିଅନା ଝଡ଼ାଇ !
ଅନ୍ତରର ପ୍ରତି ବିନ୍ଦୁ ରକ୍ତ ଦେଇ
ଭଲ ପାଅ ତା’ରେ !
ଚାହାଁ ! ଚାହାଁ ! କି ଭଳି ରୋମାଞ୍ଚି ଉଠି
ସୀମାହୀନ ପୁଲକରେ,
ଫୁଟୁଚି ସେ ଛୁଟିଚି ସେ,
ଅନନ୍ତ ବିଭାରେ !
ପ୍ରଶ୍ନ
ସାଥି ମୋର ! ପ୍ରିୟ ମୋର ! ସୁଦୂର ବିଦେଶ ବାସେ
ରହିଅଛି ହୀନିମାନେ, ଫେରିବାକୁ ଗୃହ ପାଶେ-
ଯେତେ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ମଧ୍ୟ ଯାଉଚି ବିଫଳ ହୋଇ
ବିଜନ ବନ୍ଦୀଟି ପରି ରହିଚ କି ବ୍ୟସ୍ତ ନୋହି ?
ସାହାଯ୍ୟ ସହାନୁଭୂତି ଗୋଟିଏ ବିନ୍ଦୁ ବି ହାୟ !
ତୁମ ଲାଗି ଝରୁନାଇଁ କି ବିରାଟ ଅନ୍ତରାୟ-
କିଏ ସେ ଦେଇଚି ଖଞ୍ଜି ? ଏ ସୃଷ୍ଟିର ଚାରିଆଡ଼
ପ୍ରାଣହୀନ ତୁମଲାଗି, ମରୁଚାରୀ ଅସମ୍ଭାଳ-
ତୃଷାର୍ତ୍ତ ଜୀବନ ଧରି ତୁମେ ଯେ ଚାଲିଚ ପଥ
ମରୂଦ୍ୟାନ ମଧୁସ୍ୱପ୍ନ ଦେଖି ଦେଖି ଅବିରତ-
ଶତ ଝଡ଼ ଝଞ୍ଜା ସହି, କୋମଳ ଅନ୍ତରେ ତବ
ଏତେ ଆଶା ଏତେ ସ୍ୱପ୍ନ ସବୁ କଣ ବ୍ୟର୍ଥ ହବ ?
ଅଗ୍ନିରେ ଯେ ଝାସ ଦେଇ ଚାଲିଅଛି କାଳକାଳ
ପରାଜୟ ପରାଭବ ହେବ କି ତା ପୁରସ୍କାର ?
ରାମ
ଏ ମହାସୃଷ୍ଟିରେ ତୁମେ ଆନନ୍ଦର ଅମୃତର
ଗୋଟିଏ ଭାବମୟ ପ୍ରାଣୀ;
ଯୁଗେ ଯୁଗେ କାଳେ କାଳେ
ତୁମେ ବଞ୍ଚି ରହିଅଛ
ଆକାଶ ଅବନୀ ଭରି
ଅଭିରାମ ବେଶେ,
ଶ୍ରବଣେ ଶ୍ରବଣେ
ଢାଳି ସୁମଙ୍ଗଳ ବାଣୀ !
ତୁମେ ନୁହ, ମୋ ଆଖିରେ
ଦେବତା, ମନୁଷ୍ୟ,
ତୁମେ ନୁହ ରାଜା ବା ସମ୍ରାଟ,
ଏ ସୃଷ୍ଟିର ସୀମାହୀନ-
ଅତ୍ୟାଚାର, ଅନାଚାର
ପାପ କିଳ୍ ବିଷର
ଅବିଶ୍ୱାସ, ହିଂସାହତ୍ୟା-
ମହା ଅନ୍ଧକାର
ଭୀମ ଭୟଙ୍କର ମରୁଦେଶେ,
ତୁମେ ସୀମାହୀନ
ସବୁଜ ସମ୍ପଦ ଶୋହା
ଉଠୁଚି ପଲ୍ଲବ,
ଅମୃତ ଉଦ୍ଦେଶେ;
କବି, ଶିଳ୍ପୀ, ସାଧକ, ସନ୍ନ୍ୟାସୀ,
ରାଜା, ପ୍ରଜା, ଧନୀ, ମାନୀ,
ଅତ୍ୟାଚାରୀ, ଅନାଚାରୀ,
ପାପୀ, ତାପୀ, ରୁଗ୍ଣ, ପଙ୍ଗୁ,
ସକଳର ଦେହେ ଦେହେ,
ମନେ ମନେ,
ଆତ୍ମାରେ, ଆତ୍ମାରେ,
ବରଷି ଯାଉଚ ତୁମେ
ପୁଲକ-କଲ୍ୟାଣ,
ସବୁରି ସତ୍ତାରେ
ହୋଇ ବିରାଜିତ;
ତୁମେ ମହା ଧରଣୀର
ତନ୍ତ୍ରେ ତନ୍ତ୍ରେ ବାଜୁ ଅଛ
ବିଶ୍ୱ ବିମୋହନ
ବିରାଟ ବିପୁଳ ସଙ୍ଗୀତ ! ! !
ଯଥାର୍ଥ
ସେଇ ତ ଯଥାର୍ଥ ଦାନ ଯେତିକି ଦେଇଚ ମତେ
ହାତ ଯୋଡ଼ି ଆଉ କିଛି ମାଗେ ନାଇଁ ଅବିରତେ;
ଯେତିକି ଦେଇଚ ମତେ ତହିଁରେ ସନ୍ତୋଷ ମମ
ତାହା ଘେନି ବାହି ନିଏ ମୋ ତରଣୀ ପ୍ରିୟତମ !
ଏତିକି ମାଗୁଣି ମୋର ତବ ଶ୍ରୀ ଚରଣ ତଳେ
ଦେଇଚ ଯା ସେତିକିରେ ଆନନ୍ଦେ ମୁଁ ଗତି କରେ ।
ଫୁଟାଏ ଅମୃତ ଜ୍ୟୋତି ତୁମ ସେଇ ମହା ଦାନେ,
ଯେତେଦିନ ରହିଥିବି ଏ ବିଶାଳ ଧରାଧାମେ !
ମୋ ପାଇଁ ମୁଁ ଆଉ କିଛି କରେନାଇଁ ଲବେ ଅଳି
ତୁମ ଦାନେ ଫୁଟି ଉଠୁ ମୋ କ୍ଷୁଦ୍ର ଅନ୍ତର କଳି !
ମାଗେ
ରାସ୍ତାର ଏ ଗଛ ଛାଇତଳେ
ଯେଉଁଠି ପଡ଼ଇ ଝରି ଫୁଲ ଅଗଣନ,
ଯେଉଁଠି ହେଲେ ବି ଠିଆ ଦଣ୍ଡେ ବା ଘଡ଼ିଏ
କୁସୁମର ମଧୁଗନ୍ଧ, ପାହାଡ଼ର ନୀଳକାନ୍ତ ଛଇ
ଅଯାଚିତେ ମୋ ପରାଣେ ଢାଳିଦିଏ ଆନନ୍ଦ ପରମ,
ଯେଉଁଠି କେତେ କେତେ ପରାଣର
କେତେ ସ୍ମୃତି-କେତେ ହାସ, କେତେ ଅଶ୍ରୁ-
ଜୟ ପରାଜୟ ପଡ଼ିଯାଏ ମନେ
ସେଠି ଆଜି ଏକା ଏକା ହୋଇଚି ମୁଁ ଠିଆ
ଆପଣାକୁ ଏ ମାଟିର ପ୍ରତି ରେଣୁ ସହ
ବାନ୍ଧି କିବା ମୋହନ ବନ୍ଧନେ !
ଜୀବନରେ କେତେ କେତେ ଥାନେ
ଆସିଚି ମୁଁ ବୁଲି,
ସବୁରି ଭିତରେ ମୋରେ କିମ୍ପା
ଭଲ ଲାଗେ ଏତେ
ଏ ପାହାଡ଼ ଏଇ ବଣ ବୁଦା
ଏଇ ମାଟି ଧୂଳି !
ମୋ ଆଖିରୁ ଝରି ଗଲେ
ଟୋପାଟିଏ ଲୁହ
ମୋ ଅନ୍ତର ଟିକକ ବେଦନାରେ
ହେଲେ ତରଙ୍ଗିତ
ଏଇ ଧୂଳି ମାଟି ଭିତରୁ
ଘେନି କାହା ମୋହନ ଇଙ୍ଗିତ
ସବୁ ଭୁଲିଯାଏ
ଏଥି ସତେ ମୋହ ଲାଗି
କି ଯାଦୁ ମନ୍ତ୍ର ଥାଏ !
ହେ ରାସ୍ତା ! ଯହିଁ ପଦ ଚାରଣ କରି
ଚାଲିଚି ବହୁବାର !
ହେ ଶାନ୍ତ ଶୀତଳ ପୁଷ୍ପିତ ତରୁଟି ମୋର !
ତୁମରି ଜୀବନରେ କେତେବାର ରହିଅଛି ଚାହିଁ
ତୁମ ଛାଇ ତଳେ ବସି
ଦେଖିଛି ବି ସପନ ସମ୍ଭାର !
ହେ ସବୁଜ ପାହାଡ଼ !
ତୁମକୁ ଦେଖିଲେ ଜୀବନ ମୋର
କି ଅପରିସୀମ ମୁଗ୍ଧ ଆନନ୍ଦରେ
ହୋଇ ନାହିଁ ସତେ ଢଳ ଢଳ
ହେ ଜନତା ! ମୋ ପାଇଁ ରହିଚି କିପରି
ତୁମରି ପ୍ରସାରିତ ମୋହନ ଅନ୍ତର !
ଏ ଜନ୍ମର ବିଦାୟ ପରେ
ମୋରେ କେ ରଖିବ ଧରି ?
ମୋରେ କେ ଚାହିଁବ ଏତେ
ଆପଣାର କରି !
ଭାଳି ହୁଏ, ଏଇ ରାସ୍ତା, ଏ ପାହାଡ଼ ସନ୍ନିକଟ
ଏ ବିମୋହନ ଗଛ ଛାଇ ତଳ
ମୁଁ ଏ ସବୁ ଯାଆନ୍ତି ନାଇଁ ଛାଡି;
ମୋ ଆତ୍ମା ମୋର ଦେହ ମନ
ଏଇଠି ଘୂରି ବୁଲୁଥାନ୍ତା ଦିନ ରାତି ଷୋଳ ଘଡ଼ି !!
ଶାନ୍ତି ଆଉ ଆନନ୍ଦର ବିପୁଳ ପ୍ଳାବନେ
ଚିର ଦିନ ବୁଡ଼ି ।
ମୁଁ ରାଜାର ସନ୍ତାନ ନୁହେ
ନାଇଁ ମୋର ରାଜ-ସିଂହାସନ,
ବିପୁଳ ସମ୍ପତ୍ତି
ମୁଁ ଗଣ୍ୟ ମାନ୍ୟ ପ୍ରତିପତ୍ତିଶାଳୀ-
ଜୀବନର ଐଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟରେ
ବଳାଇନି ମତି
ଏ ସବୁର ରୂପ ଅଛି, ଗନ୍ଧ ନାଇଁ,
ଏ ସବୁର ସ୍ଥିତି ଅଛି, ପ୍ରୀତି ନାଇଁ;
ମତେ ଗନ୍ଧେ ଗନ୍ଧେ
ଅନ୍ଧ ଦିଅ କରି,
ପ୍ରୀତିର କନକ ସୁଏ
ବାହି ନିଅ ମୋର ନିଃସ୍ୱ ତରୀ
ମାଗେ ଆଜି, ବକ୍ଷ ପାତି ମାଗେ
ଏଇ ରାସ୍ତା, ଏଇ ଗଛ ଛାଇ
ଏ ପାହାଡ଼,
ଏଇ ସରଳ ଶାନ୍ତ ଜନତାର ଆଗେ
ରଖ ମୋରେ ଚିର ଦିନ ପାଇଁ
ତୁମ ବୁକୁ ତଳ କୋଟି ଅନୁରାଗେ ।
ଅଜଣାର ସାଥୀ
ସେ ଯେ ମୋର ସୀମାହୀନ ବେଦନାର ସାଥି ଗୋ !
ନୟନୁ ବହିଲେ ଲୁହ ଦେଇଯାଏ ସେ ଅଭୟ
ଲୁଚି ଲୁଚି ଛପି ଛପି ଥରେ ଆସି ଗୋ
ତୁନି ତୁନି ଭାଷେ କେତେ ଭାଷି ଗୋ
ଆସେ ସେହୁ ଆସେ ଆସେ
ମୋହରି ଗରିବ ବାସେ
ଯେତେ ଦୂର ହେଉ ତାର ଆପତ୍ତି ନାଇଁ ଗୋ
ସବୁ ସିଏ ସହି ପାରେ ଖାଲି ମୋହ ପାଇଁ ଗୋ ।
ଏ ଜୀବନେ କେତେ ବାର ହତାଶ ନୟନେ ଚାହିଁ ରହିନି !
କେତେ ଲୁହ ଏ ମରମ ଚିରି ମୋର, ବହିନି ?
କେତେ ଝଡ଼ ଝଞ୍ଜାର ଭିତରେ ଭିତରେ ମୋର-
ନିଃସ୍ୱ ଏ ବୁକୁ ତଳ କୋରି ହୋଇ ଯାଇନି !
ଏ ସାରା ଧରଣୀ ମୋରେ
କେତେ ବିଦ୍ରୁପ କଥା କହିନି !
ଦୁଃସହ ବ୍ୟଥା ଭାରେ ମୁଁ ଚାହିଁ ରହିଲେ
ଦୂର ବଳୟେ !
ସେ ଗୋ ଆସେ କେଉଁ ମହା ଶୂନ୍ୟରୁ
ନିଃସ୍ୱ ମୋ ଆଳୟେ !
‘‘ବ୍ୟଥିତ କାହିଁକି କବି ! କହ ମତେ କହ ହେ
ପାଖେ ପାଖେ ଅଛି ମୁହିଁ ତୁମ ଆଶ୍ରୟ ହେ !’’
ନୂତନ ଜୀବନ ମତେ ଆଣିଦେଲା ପରି ଗୋ
ସେ କଥା ପଦିକି ଦିଏ, କି ଅଜଣା ବଇଭର ଭରି ଗୋ !
କେତେ ଆଶା ପଲ୍ଲବି ଯାଏ ବୁକୁ ତଳରେ
ଭଗ୍ନଜାନୁ ମୁଁ କବି
ଠିଆ ହୁଏ ପୁଣି ନବ ବଳରେ !
କିଏ ମୋର ଅଜଣାର ସାଥି ସେ ?
ଅଜଣାରୁ ଆସି ମୋରେ-
କହିଯାଏ କାନେ କାନେ ଅଜଣାର ବାରତା,
ନୂତନ ସପନ ଦେଖେଁ ନବ ଅରୁଣିମା ପରି
ଫିଙ୍ଗି ସୂଦୁରେ ସବୁ ଜଡ଼ତା !
ଫୁଲ ପରି ମତେ ସିଏ ଫୁଟାଏ, ମନ୍ଦ ମଳୟ ପରି ଛୁଟାଏ
ସବୁଜିମା ଢଳ ଢଳ ଗିରି ବନ ପ୍ରାନ୍ତର-
ପରି ମତେ ଧରି ରଖେ,
ବେଦନା କାଳିମା ଦାଗ ରଖେନି ମୋ ଦେହେ ମନେ ସୂତାଏ !
ଚିରଦିନ ଅଜଣା ଅଶୁଣା ମୋର ସାଥି ଯେ
ଚିରଦିନ ମୋହପାଇଁ ରଖିଚି ତା’ ବୁକୁତଳ ପାତି ଯେ !
ମୋରେ ସେ ପାଇଚି ଭଲ, ଢାଳି ତାର ଅନ୍ତର
ପ୍ରତିଦାନ କିଛି ଆଶା କରିନି ।
ଯେତେ ଯାହା ଭୁଲ୍ ମୋର
କିଛି ସେ ତ ଅଭିମାନେ ଧରିନି !
ମୁଁ ତାକୁ ଦେଇନି କିଛି ଦାନ ଯେ,
ତଥାପି ସେ ଭରିଦିଏ ତାହାରି
ଗୋଟିଯାକ ପ୍ରାଣ ଯେ !
ନୀରବେ ମୁଁ କହେ ତା’ରେ ଲୁହଭରା ନୟନେ,
‘‘ମୋରେ ତୁମେ ନେଇ ଯାଅ
ତୁମ ସେହି ଚିର ଅନ୍ତରଭାରା ଅୟନେ ।
ଆବଦ୍ଧ ଜଳ ପରି ରହିବନି ଘଡ଼ିଏ
ତଟିନୀର ସୁଅପରି ବହିଯିବି ବହିଯିବି
ଚଉଦିଗ ଭରି ହେ !’’
ମରଣ ପ୍ରତିଜ୍ଞା
ଗୋଟିଏ ମନୁଷ୍ୟ ସେଇ ସାରା ପୃଥିବୀର,
ପୃଥିବୀର ମୁକ୍ତି ପାଇଁ କାନ୍ଦେ ଯା’ ଅନ୍ତର
ଦେଇଚି ସେ ହୃତ୍ପିଣ୍ଡର ପ୍ରତି ରକ୍ତବିନ୍ଦୁ
ନୋହି ଲବେ ନିମିଷକେ କୁଣ୍ଠିତ କାତର ।
ଫକୀର ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇ ସର୍ବସ୍ୱ ଦେଇଚି
ବିଶ୍ୱେ ମୁକ୍ତି, ମୈତ୍ରି ବାଣୀ ଆଜି ବିତରଇ
କି ବିଶାଳ ଅଗ୍ନିଶିଖା ଜଳେ ତା’ ଅନ୍ତରେ
ସତ୍ୟ ସଂଯମର କିବା ମୂର୍ତ୍ତି ପରିଗ୍ରହି ।
ପୃଥିବୀ ବୁଝିନି ତା’ ରେ ବୁଝିନି ଅଦ୍ୟାପି
ଖୋଲିନି ଖୋଲିନି ଆଜି ପୃଥିବୀର ଆଖି
ପୃଥିବୀ ପାରିନି ମାପି କି ବିରାଟ ସେହି
ମଣିଷ ହେବାରୁ ଅଛି ପୃଥିବୀର ବାକୀ !
କଠୋର ତପସ୍ୟା ପରେ ଦେଲା ଯେ ଜାତିରେ
ମାନବର ଚିରକାମ୍ୟ ହୃତ ସ୍ୱାଧୀନତା,
ହିମାଦ୍ରିରୁ କୁମାରିକା ଯାଏ ଯେ ଆଣିଲା
ପ୍ରତିପ୍ରାଣେ ନବଦୀପ୍ତି, ଚେତନାର କଥା,
ଥିଲା ଯାହା ଜଡ଼, ପଙ୍ଗୁ, ନିର୍ଜିବ ଓ ମୁକ
ଠିଆ କଲା ତ’ରେ ଦେଇ ପୁଣ୍ୟ ଜୀବନ୍ୟାସ
ଥିଲା ଯା ଦୁର୍ବଳ, ଭୀରୁ, ନିବିଡ଼ ଅନ୍ଧାରେ
ଖେଳାଇଲା ବୁକେ ତା’ର ମଲୋକ ଉଚ୍ଛ୍ୱାସ ।
ବିଶ୍ୱ ଆଗେ ଠିଆ କଲା ଏ ଜୀର୍ଣ୍ଣ ଜାତିରେ
ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅମିତାଭ କରି ସତ୍ୟ ଅହିଂସାରେ
ସତ୍ୟର ତର୍ଜନୀ ତୋଳି ଦୃପ୍ତ ଗୁରବେ
ମୁକ୍ତ କଲା ଏ ଜାତିକୁ ବିଶ୍ୱ-ଦରବାରେ ।
ଦେଖୁଥାନ୍ତା, ହିନ୍ଦୁ - ଆଉ ପଠାଣ, କେସନେ
ଏ’ ମାଟିର ରସଧାରା ଅଙ୍ଗେ ଅଙ୍ଗେ ବହି,
ଭୁଲି ଭେଦ ଆତ୍ମପର ମଣିଷ ପରାଏ-
ପରସ୍ପରେ ଭଲ ପାଇ ପାରିଚନ୍ତି ରହି,
ଦେଖୁଥାନ୍ତା ଏ ମାଟିର ପ୍ରତି ମଣିଷରେ
କେମନ୍ତେ ହୋଇଚି ଉଭା ନର-ନାରାୟଣ.
ଦେଖୁଥାନ୍ତା, ପ୍ରତିଟିକୁ ଗଢିଛି କିପରି
ସୂର୍ଯ୍ୟ ପରି କରି କିବା ଶୁଭ୍ର ତେଜୀୟାନ୍
ଦେଖୁଥାନ୍ତା ଭାରତର ପ୍ରତି ଅନ୍ଦି କନ୍ଦି
ନ୍ୟାୟ ଓ ସତ୍ୟର ଖେଳେ ବିପୁଳ କଲ୍ଲୋଳ
କିବା ଜଳ କିବା ସ୍ଥଳ ଆକାଶ ବତାସ
ସବୁଠାଇଁ ଆନନ୍ଦର ପୁଣ୍ୟ କଳରୋଳ ।
ବିରାଟ ସାଧନା ତା’ର କଠୋର ତପସ୍ୟା
କେମନ୍ତେ ପାରିବ ସହି ଏହି ବର୍ବରତା ?
ମଣିଷ ମୁର୍ଦ୍ଦାର ପରେ ଯେବେ ରେ ମଣିଷ
ତୋଳିବାକୁ ଚାହେଁ ତା’ର ସୌଧ- ସ୍ୱାଧୀନତା ?
ନାରୀର ଇଜ୍ଜତ ଯହିଁ ଦୃପ୍ତ ଅତ୍ୟାଚାରେ
ଦିନୁ ଦିନ ବଳାତ୍କାରେ ଦିଆଯାଏ ମାରି,
ଜନନୀ ଭଗିନୀ ଜୟା ଆର୍ତ୍ତ ହାହାକାରେ
ପୃଥିବୀର ବକ୍ଷ ଯହିଁ ହୁଅଇ ବିଦାରି;
ମଣିଷ ଭିତରେ ଯେଉଁ ମଣିଷ ଟିକକ
ସେ ଯେବେ ବୁଝିଲା ନାଇଁ ମଣିଷର ବାଣୀ
ବଞ୍ଚିବାର ଏ ମାଟିରେ କିବା ଗଉରବ
କିବା ଲାଭ ଏ ମାଟିର ସ୍ୱାଧିନତା ଆଣି ?
ସେଥିଲାଗି ପୃଥିବୀର ଅମର ସନ୍ୟାସୀ
କଠୋର ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଆଜି କରିଛି ଜୀବନେ,
ମରଣର ଯବନିକା ଆଢ଼ୁଆଳେ କାହିଁ
ଲୁଚିଯିବ ଚିରଦିନ ଏଇ ଅନଶନେ ।
ନୟନ ଦେଖିବ ନାହିଁ ଏଇ ବର୍ବରତା
ଶ୍ରବଣ ଶୁଣିବ ନାଇଁ ଏ ମାଟି ଚିତ୍କାର
ଅନ୍ତର ବୁଝିବ ନାଇଁ ମଣିଷର ମାଟି
ମଣିଷ ହାତରେ କେହ୍ନେ ହୁଏ ନାରଖାର ।
ହତଭାଗ୍ୟ ଦେଶ ମୋର ! କେମନ୍ତେ ଚେତନା
ଆସିବ ମରମେ ତୋ’ର କେତେ ଦିନ ପରେ ?
ପୃଥିବୀର ମେରୁଦଣ୍ଡ ଗୋଟିଏ ମଣିଷ
ପୃଥିବୀକୁ ରଖିଚି ସେ ଧରି ନିଜ ବଳେ ।
ମରିନି ସେ ମରିବାର ଉପାଦାନେ ନୁହେଁ ତା’ ସର୍ଜନ
ସବୁରି ଭିତରେ ସେ ଯେ ଅଗ୍ନିସମ ଜୀବନ୍ତ ଚେତନ;
ଆଶାର ମୋହନ ରେଖା ନୈରାଶ୍ୟର ଭିତରେ ଯେ ସିଏ,
ଝଡ଼ ଝଞ୍ଜା ଭିତରେ ସେ ହିମାଚଳ ପରି ଦିଶେଟି ହେ !
ଅଗ୍ନି- ପାରାବାର-
ପରାଏ ଉଠଇ ଗର୍ଜି, ଦେଖିଲେ ସେ କାହିଁ ଅତ୍ୟାଚାର ।
ଯେ ପଥ ଗଢ଼ିଛି ସେହୁ ସେଇ ପଥେ ଚାଲ ଚାଲ ଚାଲ !
ସେ ପଥ କର ନା ରୁଦ୍ଧ ଭରି ସ୍ୱାର୍ଥ ଗର୍ବ ଅହଂକାର
ଯେ ପଥେ ଚାଲିଲେ ଫୁଟେ ଏ ଅନ୍ତରେ ସତ୍ୟର ଉଲ୍ଲାସ
ପରପାଇଁ ମରିବାକୁ ବକ୍ଷେ ଆସେ ଅକୁଣ୍ଠ ପ୍ରୟାସ;
ବରିନିଅ ସେଇ ପଥ ତା’ର
ତହିଁରେ ପାରିବ ତମେ କରି ତା’ର ପୂଜା ଉପଚାର ।
ଅମୃତ ଧାରା
ମୁଁ ଯେବେ ବୁଲିଯାଏ, ଏ ରାଜପଥ ପରେ
ଏ ବଣ ଏ ପାହାଡ଼ ଚିଲିକା ତଡ଼େ ତଡ଼େ
ମୋହର ମନେ ହୁଏ,
କିଏ ସେ ମତେ ଛୁଏଁ,
ଅସୀମ ସେନେହର ପରଶ ବୋଳି ଦେଇ,
ସାହସ ହୁଏ ନାଇଁ କହିବାପାଇଁ ଲବେ
ମୋହର ନାଇଁ କେହି, ମୋହର ନାଇଁ କେହି !
ଯୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ କି ମହା- ଜୀବନରେ !
ମତେ କି ଭଲ ଲାଗେ ଏ ମହା ଭୁବନରେ
ବିଚାରେ ମୋ ଭିତରୁ କାଢ଼ି ମୁଁ ଅମୃତ
ଏ ପଥେ ପଥେ ଖାଲି ଯିବି ମୁଁ ଦେଇ ଦେଇ
ଉଛୁଳି ଉଠିବି ମୁଁ, ସବୁରି ଜୀବନକୁ
ବକ୍ଷେ ଭିଡ଼ି ନେଇ ! ବକ୍ଷେ ଭିଡ଼ି ନେଇ !
ଜନ୍ମ ଲଭି ଏଇ ଭୁବନ- ପଥ ପରେ
କି ମଧୁ ସମ୍ପଦ ମୁଁ ଅନୁଭବ କରେ !
ଏ ସବୁ ସମ୍ପଦ ଛାଡ଼ି ମୁଁ ଆର ପାରେ-
ଯିବାକୁ ଇଚ୍ଛା ତ ହୁଏନି ମୋର ବାରେ
ଅସୀମ ସୃଷ୍ଟି ଏ ମୋହର ଆପଣାର
କହି ମୁଁ ଉଠେ ମୋର ଅଶ୍ରୁ ଧାରେ ଧାରେ !
ଜୀବନେ ଯେତେ ଯହିଁ ଯେଉଁଠି ଥାଅ ରହି,
ଆସ ! ମୋ ବୁକୁତଳେ ଆଜି ମୁଁ ନେବି ବହି,
ଅନ୍ନହୀନ କେଉଁ କୁଟୀରେ ଥାଅ ତମେ
ବରଣ କରିନେବି ଅସୀମ ବନ୍ଧନେ;
ବିରାଟ ବିଶ୍ୱର ସକଳ ଧୂଳି କଣା
ମୋହର ପ୍ରିୟତମ ମୋ କାନେ ଯାଅ ଖାଲି
ପ୍ରାଣର କଥା କହି !
ଆସ ମୋ ବୁକୁତଳେ ଆଜି ମୁଁ ନେବି ବହି !
ନିଜକୁ ନିଜେ ମୁହିଁ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରଇଁ
ମୁଁ କିଏ ? କିଏ ମୁହିଁ ?
ଆସଇ ଆପେ ଆପେ ଗୋଟିଏ ଉତ୍ତର
ଗୋଟିଏ ଅମୃତର ଧାରା ମୁଁ ବିଶ୍ୱରେ
ସବୁରି ଚିତ୍ତର ! ସବୁରି ଚିତ୍ତର !!
ଦାରୁଣ ଅପମାନେ ମଉଳି ଯିବନାଇଁ,
ଅସୀମ ଅନାଚାରେ ପଡ଼ିବି ନାଇଁ ଲଇଁ,
ମୁଁ ନିତି ଜାଗ୍ରତ, ମୁଁ ନିତି ଉତ୍ଥିତ
ତୁମରିପାଇଁ ଖାଲି ବିଶାଳ ସୃଷ୍ଟିରେ;
ଯେତେ ଯା’ ଦେଖୁଅଛି
ମୋହର ତୁମେ ସବୁ
ତୁମଠି ହୋଇଯିବି ମୁଁ ଖାଲି ଦୃଷ୍ଟିରେ !
ମରଣ ମୋର ନାଇଁ, ଜୀବନ ଜୀବନ ମୁଁ
ତୁମଠି ଯେବେ ମୁହିଁ ଉଠିବି ପ୍ରତିଫଳି,
ପୁଲକି ଯିବ ମୋର ସକଳ ଦେହ ମନ
ସେ ଲାଗି ଆସିଚି ମୁଁ ଜୀବନ ରୂପ ଧରି !
ଡାକ ବା ନାଇଁ ଡାକ ଯିବି ମୁଁ ତୁମ ପାଶ
ଦେବି ମୁଁ ଦେବି ଖାଲି ହୃଦୟଭରା ହାସ;
ତୁମରି ଲୁହ ଧାରେ ଢାଳି ମୋ ଲୁହଧାର
କରିବି ମଧୁମୟ ମୋହର ସଂସାର ।
ମୋହର ହୋଇ ଯେବେ କିଛି ହେ କିଛି ଧାଏ
ତୁମେ ହେ ରହିଅଛ ଏ ଚଉଦିଗେ ଭରି,
ତୁମରି ପାଇଁ ମୁହିଁ ଆସିଚି
ଏଇ ମୋର ଜୀବନରୂପ ଧରି !!
ପ୍ରତୀକ୍ଷା
ସବୁ ତାହା ଲାଗି ଦେଇଛି ପଛକୁ ପକାଇ,
ରହିଚି ମୁଁ ତା’ରେ ଦିନ ରାତି ଖାଲି ତକାଇ;
ଭୁଲିଚି କେତେ ମୁଁ ଦୁଃଖ ଦଇନି
ସବୁ କଥା କହି ପାରୁନି ପାରୁନି
ଚାଲିଗଲା ସିଏ ସେ ଦିନ କି ମଧୁ ଚଖାଇ
ସବୁ ତାହା ଲାଗି ଦେଇଛି ପଛକୁ ପକାଇ ।
ଏ ଜୀବନ ପଥେ କେତେ ଯେ ବଜ୍ର ପଡ଼ୁନି
ହୀନିମାନ ହୋଇ କେତେ ରୂପେ ମୁହିଁ ସଢ଼ୁନି !
ମନ କଥା ମାରି ରହୁଚି ମନରେ
ନାଚୁଚି ସେ ଖାଲି ସକଳ କ୍ଷଣରେ
ତା’ରି ଲାଗି କେତେ ଅଟ୍ଟାଳି ମୁହିଁ ଗଢ଼ୁନି ?
ଏ ଜୀବନ ପଥେ କେତେ ବଜ୍ର ପଡ଼ୁନି ?
କେବେ ସେ ଆସିବ ବୁଝିବ ପ୍ରାଣର ଦଇନି
କେବେ ସେ ଆସିବ, ମୁହଁ ଖୋଲି ମୋରେ କହିନି !
ମୋର ଅନ୍ତର ପ୍ରତି ରେଣୁ ତଳେ
ପୁଷ୍ପ ଫୁଟାଇ ଯିବ କୁତୂହଳେ
ନୀରବେ ଗୋପନ ସେ ଲାଗି କେତେ ମୁଁ ଚାହିଁନି ।
କେବେ ସେ ଆସିବ ? ବୁଝିବ ପ୍ରାଣର ଦୟିନି !
କିଏ କେତେ ରୂପେ ଧରା ତଳେ ଦିନ କାଟଇ
କାହା ଓଠେ କେତେ ଅମୃତ ହାସ ଫୁଟଇ !
ଦୂରେ ଦୂରେ ଢାଳି ନୟନ ଯୁଗଳ
ମୁଁ ଖାଲି ରହିଚି ଚାହିଁ ଅବିରଳ,
ବେଳେ ବେଳେ ବ୍ୟଥା ଘନୀଭୂତ ହେଲେ,
ବୁକୁତଳ ମୋ ଫାଟଇ,
କିଏ କେତେରୂପେ ଧରାତଳେ ଦିନ କାଟଇ !
ସବୁ ଯାତନାର ଭିତରେ ଆସୁଚି ତା’ ମୋହନ ଛଇ ଢଳି କି ?
ମୁଁ ଯେବେ କରିଚି ଏଡ଼େ ଆପଣାର ଯିବ ସିଏ ପର କରିକି ?
ମୋ ଲୁହର ପ୍ରତି ବିନ୍ଦୁ ଭିତରେ
ମୁଁ ତା’ରେ ଲୋଡ଼ଇ କି ଆକୁଳଭରେ !
ମୋ ଲୁହ ତାହାରେ ନିକଟୁ ନିକଟ-
କରି ନିତି ଧାଇଁ ଧରି କି ?
ସବୁ ଯାତନାର ଭିତରେ ଆସୁଚି
ତା’ ମୋହନ ଛଇ ଢଳିକି ?
ଫୁଟିବାକୁ ଯିଏ ଚାହିଁ ରହିଅଛି ନିଶ୍ଚୟ ସେ ଗୋ ଫୁଟିବ,
ଗନ୍ଧ ତାହାର ଉନ୍ମନ ହୋଇ ଦିଗ୍ବିଦିଗେ ଯେ ଛୁଟିବ;
ସୀମାହୀନ ଶତ ବ୍ୟର୍ଥତା ପରେ,
ସାର୍ଥକତାର ତୁଙ୍ଗ ଶିଖରେ,
ଲୁଚି ଯାଇଚି ଯା’, ପୁଣି ପଲ୍ଲବି ଉଠିବ,
ଫୁଟିବାକୁ ଯିଏ ଚାହିଁ ରହିଅଛି
ନିଶ୍ଚୟ ସେ ଗୋ ଫୁଟିବ !
ମୋର ମନର ମଣିଷ କାହିଁ
ମୋର ମନର ମଣିଷ କାହିଁ ?
ମୋର ବ୍ୟଥା ବୁଝିବାର ପାଇଁ;
ମୁଁ ତ ଝୁରି ଝୁରି ଖାଲି ମରେ
ତାକୁ ଖୋଜି ଖୋଜି ଅବିରଳେ ।
ତାରେ ପାଏନା ପାଏନା କାହିଁ,
ସେ କି ସାରା ଧରଣୀରେ ନାଇଁ !
ସେ କି ବୁଝିବନି ମୋର ବ୍ୟଥା ?
ସେ କି କହିବନି ମୋରେ କଥା ?
ସେ କି ସେନେହ ଆଦର କରି
ବୁକେ ରଖିବନି ତୋଳି ଧରି ?
ସେ କି ଯାଇଅଛି ଦୂରେ କାହିଁ ?
ଆଉ ନିମିଷେ ଫେରିବ ନାଇଁ ?
ତା’ର ଅନ୍ତର ବୀଣା ତା’ର
ଆଉ ବାଜିବନି ବାର ବାର ?
ସେ କି ଯାଇଚି ଯାଇଚି ମରି
କରି ଶତ, ଜାଲ ଜୁଆଚୋରି ?
ମୋର ମନର ମଣିଷ କାହିଁ ?
ମୁଁ ତ ଝୁରି ମରେ ତାହାପାଇଁ;
ମୋର ବୁକୁରେ ବେଦନା ଜାଗେ
ମୁଁ ତ ତାରି ଓଠହାସ ମାଗେ
ମୁଁ ଗୋ ତାହାରି ବୁକୁରେ ଢଳି
ବାହି ନେବି ମୋ ଜୀବନତରୀ ।
ମୁଁ ଗୋ ତାହାରେ ହିଁ ପାଏ ଭଲ
ଢାଳି ସକଳ ସେନେହ ମୋର !
ଉଠେ କାନ୍ଦି ମୋ ବୁକୁତଳ
ବହେ ଲୁହ ଝର ଝର ଝର !
ଚାହେଁ ଚାରିଆଡ଼ ବାର ବାର
ଫୁଟେ ବୁକୁତଳୁ ହାହାକାର !
ଯାରେ ନିଜର ମୁଁ ଏତେ କଲି
ସେ ଗୋ ଯାଇଛି ସୂଦୂରେ ଚଳି !
ଖାଲି ଖାଲି ଲାଗେ ମତେ ଧରା
ସେ କି ହେଲା ହଳାହଳଭରା ?
ତାର ଗମ୍ଭୀର ମୁଖ ତଳେ
ଶତ କୂଟ ମାୟାଜାଲ ଢଳେ !
ତା’ର ସୁନ୍ଦର ଦାବହିୟା
ହେଲା ସର୍ବଗ୍ରାସୀ ନିଆଁ ।
ମୁଁ ଗୋ ଚାହିଁଲେ ପାରୁନି ଚାହିଁ
ମୋର ମନର ମଣିଷ ନାଇଁ !
ମୁଁ ଗୋ ଖୋଜେ ତାକୁ ଅବିରଳେ
ଏଇ ବିରାଟ ଆକାଶ ତଳେ;
ମୁଁ ଗୋ କାହାକୁ କହିବି କହ,
ମୋର ବେଦନା ଯେ ଦୁର୍ବହ !
ମୋର ମଣିଷ ଯେ ଚିରସାଥୀ
ତାଠୁ ଛିନ୍ନ ମୁଁ ହେଲି ଆଜି !
ମତେ ଫିଙ୍ଗି ନିଠୁର କରେ
ସେ ଗୋ ଆପଣାର ବାଟ ଚଳେ
ତାରେ ଯେତେ ଆପଣାର କରି
ମୁଁହିଁ ଡାକିଲି ସେନେହ ଭରି-
ସେ ତ ଆଡ଼ ନୟନରେ ବାରେ
ମୋରେ ଚାହିଁଲାନି ସଂସାରରେ !
ସେ ତ ଗଲା ଗଲା ଦୂରେ ଗଲା
ମୋରେ କରିଦେଇ ଦରମଲା;
ସେ’ତ ବୁଝିଲାନି ସତେ ମତେ
ତାରେ ଚାହେଁ ମୁଁ କି ଭଳି ସତେ !
ତା’ର ଅନ୍ତର ପ୍ରତିରେଣୁ-
ତଳେ ବାଜେ ମୋ ସେନେହ ବେଣୁ;
ମତେ କରିଗଲା ପଦାଘାତ
ଦେଖି- ଲାନି ମୋ ଲୋତକପାତ !
ମୁଁ ଗୋ ହୋଇ ନିର୍ଲଜତର
ତାରେ ପଚାରେ ବହୁତ ଥର-
‘‘ମୁଁ ତ କରିନି ତୋହର କ୍ଷତି ।
କିଆଁ ମୋଠାରେ ନିଠୁର ମତି ?
ଦେଖ ଚିରି ମୋର ବୁକୁତଳ
ମୁଁ ଯେ ଚିରଦିନ ମଣିଷର !’’
ଯେବେ ମୋ ଓଠୁ ଏ କଥା ଫୁଟେ
ସେ ଗୋ ହସି ଉଠେ ହସି ଉଠେ !!
କହେ ବାଣୀ ବିଦ୍ରୂପ ବୋଳା
ଢାଳି ଘୃଣାରେ ନୟନ ଡ଼ୋଳା !
ମତେ ସାତ ପର କରି ସିଏ
ଦୂରେ ଦୂରେ ଯେ ଆଡ଼େଇ ଦିଏ;
ମୁଁ ତ ତାହାର ନୁହଁଇ କିଛି
ମୋରେ କଥା କହେ କରି ଛି ଛି ?
ମୁଁ ଗୋ ତୁନି ହୋଇ ଯାଏ ଚଳି
ମୋର ଯାଏ ଲୁହଧାର ଗଡ଼ି !
ମୁଁ ଗୋ ଖୋଜୁଥିବି କାଳ କାଳ
ଢାଳି ନୟନୁ ଲୋତକ ଧାର,
ମୋର ମନର ମଣିଷ କାହିଁ ?
ସେ କି ଲେଉଟି ଆସିବ ନାଇଁ ?
ଚାହିଁ ରହ
ତୁମେ ଆସୁଥିବ ପ୍ରତି, ନିତି ଏଇ ଥାନେ,
ତୁମରେ ମୁଁ ଆଉ ଦେଖି ତ ପାରିବି ନାଇଁ ।
ତୁମେ ଚାଲିଥିବ ହସି ଖେଳି ସବୁଦିନେ
ରହିଥିବି ମୁଁ ଗୋ ସୁଦୂର ରାଇଜେ କାହିଁ ।
ଏ ମୋ ଜୀବନର ଗଭୀର ମରମ ତଳେ
କଇଁଫୁଲ ପରି ତୁମେ ରହିଥିବ ଫୁଟି,
ସେ ଶିରୀ ଟିକକ ଅନୁଭବି ବୁକୁତଳେ
କେତେ ଦୂରେ କାହିଁ ଦିନ ନଉଥିବି କାଟି।
ଜୀବନେ ବୋହିବ କେତେ ଯେ ଝଞ୍ଜା ଝଡ଼,
କେବେ ବା ବୋହିବ ମଧୁ ମଉସୁମୀ ବାଆ,
ସକଳ ଭିତରେ ତୁମେ ନିଭିଯିବ ନାଇଁ
ରହିଥିବ ହୋଇ ଅମୃତମୟ ରାହା !
ସୀମାହୀନ କେତେ ଅମୃତମୟ ସ୍ମୃତି
(ମତେ) ଧରି ରଖିଅଛି ବିରାଟୁ ବିରାଟ କରି
ପଡ଼ିଗଲେ କେଉଁ ଅତଳ ବିତଳେ ମୁହିଁ
ଆଣିଚ ଉଠାଇ ସୋହାଗେ ମୋ ହାତ ଧରି !
ତୁମେ ଆସୁଥିବ, ପ୍ରତି ନିତି ଏଇ ଥାନେ
ତୁମରେ ଆଉ ମୁଁ ଦେଖି ତ ପାରିବି ନାଇଁ
ତୁମେ ଚାଲିଥିବ ହସିଖେଳି ସବୁଦିନେ;
ଭଲ କରି ମୋରେ ରହ ଆଜି ଟିକେ ଚାହିଁ।
ଯା ଦେବାର ମୋରେ ସବୁ ଆଜି ଦେଇ ଦିଅ
ଅବଶେଷ କିଛି ନ ରଖି ତୁମରି ପାଶେ,
ଚାଲି ଯିବାବେଳେ ଏତିକି ମୋହର ଅଳି
ମୋରେ ଚାହିଁରହ ଓଠର ମୋହନ ହାସେ !
ଜୀବନ ସାରା ରହିଚି ଚାହିଁ
ଦେଖିଚି ତା’ରେ ବୁଝିଚି ତା’ରେ ଡାକିଚି କେତେ ଆକୁଳ ମନେ
କେତେ ଯେ ଦିବା ଯାମିନୀ ମୋର ବିତିଚି ତା’ର ଅନ୍ୱେଷଣେ ।
ଅଶ୍ରୁ କେତେ ଝରିଚି ମୋର ତାହାରି ପାଇଁ ନ ପାରେ କଳି
ଡାକିଛି ତାରେ ପାଗଳପରି ବକ୍ଷଭରା ସେନେହ ଭରି ।
ନିଶୀଥ ନଭେ ଚାହିଁଚି କେତେ ଚାହିଁଚି ଶ୍ୟାମ କେଦାରମାଳେ
ଜ୍ୟୋତ୍ସ୍ନାରାତେ ବୁଲିଚି କେତେ ନୟନଭରା ଅଶ୍ରୁଧାରେ ।
ମୋ ବୁକୁତଳେ ଜାଗିଚି ସେହୁ ମଳୟସମ ମୁଗ୍ଧ କରି
ଯୁଆଡ଼େ ଯାଏ, ଯୁଆଡ଼େ ଚାହେଁ, ଆକୁଳେ ଡାକେ ମୁଁ କେତେ ଭଳି ।
ଜାଣେନା ମୁହିଁ ମୋ ବାଣୀ ସାହୁ ନୀରବ ଧ୍ୟାନେ ଶୁଣେ କି ନାଇଁ ?
ଜାଣେନା ସେହୁ ଆକୁଳ କେବେ ହୁଏ କି ନାଇଁ ମୋହରି ପାଇଁ;
ଜାଣେନା ମୁହିଁ ବୁଝେ କି ନାଇଁ ମୋହର ଏ ଯେ ବକ୍ଷ- ବ୍ୟଥା
ଜାଣେନା ମୁହିଁ; ମୋରେ ସେ କେବେ ଦେଖାଏ ଅବା ନିର୍ମମତା ।
ତା’ ଓଠୁ କିବା ମାଧୁରୀ ଫୁଟେ, ନୟନୁ ଛୁଟେ ମୁଗ୍ଧ ଜ୍ୟୋତି
ସୃଷ୍ଟି ପରେ ସକଳ ଶୋହା ଉତ୍ସ ତା’ର ଜୀବନ ଗୋଟି ।
ହସିଲେ ସେହି ହସଇ ଅବା ଆକାଶ ଗ୍ରହ ଚନ୍ଦ୍ର ତାରା
ତା’ ବୁକୁତଳେ ବୁଝଇ ଅବା ନିଃଶ୍ୱ ପ୍ରାଣ ବକ୍ଷଭରା ।
ଦେଖିଚି ତାରେ, ବୁଝିଚି ତାରେ ଡାକିଚି କେତେ ଆକୁଳ- ମନେ
କେତେ ଯେ ଦିବା ଯାମିନୀ ମୋର ବିତିଛି ତା’ର ଅନ୍ୱେଷଣେ ।
ଜୀବନ ସାରା ରହିଚି ଚାହିଁ ତାହାରି ମଧୁ ସ୍ପର୍ଶପାଇଁ
କେତେ ଯେ ବର୍ଷ କେତେ ଯେ ମାସ ନୀରବେ ମୋର ବିତଇ ନାଇଁ ?
ଲକ୍ଷ ବାଧା ଆସିବ ମୋର ଜୀବନ ହେବ ଦୁଃଖମୟ
ଦୁନିଆଟାରେ ପାଇବି ମୁହିଁ କ୍ଳିନ୍ନ କେତେ ଯେ ପରାଜୟ ।
ନିଠୁର କରି ଧରଣୀ ମତେ ଚରଣତଳେ ଆଡ଼େଇ ଦବ
ତହଁରେ ମୋର ନାଇଁରେ ନାଇଁ ଟିକିଏ ହେଲେ ଅଗୌରବ ।
ଯେ’ ଦିନ ସେହୁ ଅଧର ଫେଇ କହିବ ମତେ ମଧୁର ବାଣୀ
ଯେ ଦିନ ସେହୁ ବକ୍ଷ ଚିରି ମୋ ପାଇଁ ଦେବ ସେନେହ ଆଣି ।
ଯେ ଦିନ ସେହୁ ଚାହିଁବ ମତେ ଅମୃତର ଚାହାଣୀ ଢାଳି
ଯେ’ଦିନ ସେହୁ ବୁଝିବ ମୋର ବକ୍ଷବ୍ୟଥା ନିଜର ଭାଳି ।
ସେ ଦିନ ମୋର ବକ୍ଷତଳେ ବହିବ କିବା ଫଲ୍ଗୁଧାରା
ସେ ଦିନପାଇଁ ରହିଚି ଚାହିଁ ନୀରବେ ମୋର ଚକ୍ଷୁ ତାରା ।
ଅମୃତର ଜୀବନେ ତା’ର ପଡ଼ିବି ମୁହିଁ ସରାଗେ ଢଳି
ଅନନ୍ତର ବିପୁଳ ଶୋହା ବକ୍ଷେ ମୋର ଉଠିବ ଭରି ।
ତାହାରି ଆଶେ ଚାଲିଚି ମୁହିଁ ସୁଦୂର ପଥେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖି
ସେ ଚିର ଯଉବନ ଯେ ମୋର କାମ୍ୟ-ମୋର ଜୀବନ ସଖୀ ।
ଜୀବନସାରା ରହିଚି ଚାହିଁ, ତାହାରି ମଧୁ ସ୍ପର୍ଶ ପାଇଁ
କେତେ ଯେ ବର୍ଷ କେତେ ଯେ ମାସ ତାହାରି ଲାଗି ବିତଇ ନାହିଁ ।
ବିରାଟ ଧିଆନେ
ମଉଳି ପଡ଼ିଚି ଝାଉଁଳି ପଡ଼ିଚି ମୁହିଁ
ସିଞ୍ଚି ଦିଅ ହେ ମରମୁ ନିଗାଡ଼ି ତବ,
ଟିକିଏ ମମତା, ଟିକିଏ ସେନେହ ଖାଲି
ସେ ମୋ ଜୀବନର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଯେ ଗଉରବ ।
ତୁମେ ନ ଚାହିଁଲେ ତୁମେ ନାଇଁ ପଚାରିଲେ
ତୁମେ ନ ଆସିଲେ ନିଃସ୍ୱ ଏ ଜନ ପାଶେ,
କେଉଁଆଡ଼େ ଯିବି ? ତୁମରେ ଭରସା କରି
ଏ ପଥପ୍ରାନ୍ତେ ଚିରଦିନ ଥିବି ପଡ଼ି ।
ମହା- ଅନ୍ଧାରେ ଟିକିଏ ଆଲୋକ ଦିଅ !
ପ୍ରାଣମୟ ମତେ କରିବାକୁ ଧରଣୀରେ;
ତୁମେ ତ ପାରିବ ପାରି,
ତୁମରି ଟିକକ କାନ୍ତ ପରଶ ଘେନି,
ସିନ୍ଧୁବେଳାରେ ହସି ମୁଁ ପାରିବି ଚାଲି ।
ସବୁ କଣ୍ଟକ ଗୋଟି ଗୋଟି କରି ତମେ
ଆହତ ଜନର ଏ ଦେହ ମନରୁ
ପାରିବ ବାହାର କରି,
ଉଶ୍ୱାସ ମୋରେ ଲାଗିବ ଟିକିଏ ପରା !
ଚାଲିବି ପୁଣି ଯେ ଊର୍ମି ଉପରେ ନାଚି
ଏ ମୋର ଭଙ୍ଗା ତରୀ !
ଫେରିଯିବି ?
ନା, ତୁମ ପାଶୁ ମୁହିଁ ଫେରି ତ ପାରିବି ନାହିଁ !
ଫେରିଲେ ଫେରିବି, ମୁଁ ତୁମରି ପାଶେ
ଏତେ ଆଶା ଏତେ ଅଧିକାର ମୋର
ରହିଚି ତୁମରି ପରେ
ବଞ୍ଚିତ କେବେ ହୋଇ ମୁଁ ପାରିବି ନାଇଁ !
ଯେତେ ବଞ୍ଚିତ କଲେ ।
ମୁକ୍ତ କର ଗୋ ଉତ୍ସ ମୋ ଲାଗି ତମେ
ଯେଉଁ ଉତ୍ସର ସୀମାହୀନ ରସ ପାଇ,
ଆକାଶ ଅବନୀ ବିଚିତ୍ର ରୂପ ଧରେ
ସେଇ ଉତ୍ସର ମୁଁ କି ନୁହେଁ ଅଧିକାରୀ ?
ଭିନ୍ନ ମୁହିଁ କି ? ସୃଷ୍ଟିରୁ ଏକ ବାରେ ?
କୋଟିଏ ଭିତରେ ଏ ଗୋଟିକୁ ତୁମେ
ଫୁଟାଇ ଫୁଟାଇ ନିଅ !
ଏ ଭିତରୁ ଯେଉଁ ସଉରଭଟିକ-
ନୀରବେ ଉଠିବ ଫୁଟି,
ଚାରିଆଡ଼େ ଭରି ଦିଅ !
ଏଇ ଆନନ୍ଦ, ଏଇ ଅମୃତ-
ଟିକକ ପାଇଁ ମୋ ଅଳି,
ଚାହିଁ ମୁ ରହିଚି ବିରାଟ ଧିଆନେ,
ଫେରି ମୁଁ ପାରିବି ନାଇଁ,
ଯେତେ ଦେଲେ ପାଦେ ଦଳି ।
କବି
ଗାଉ ଥାଅ ଗୀତ କବି ! ଗାଉଥାଅ ତମେ
ସରଳ ସୋହାଗେ ଶୋହି, ଏ ଧରଣୀ ପରେ,
ଯିଏ ଯାହା କହିବାର କହୁଥାନ୍ତୁ ପଛେ
କି ଲାଭ ସେ ସବୁ ଶୁଣି ଶ୍ରବଣ ଯୁଗଳେ !
ତୁମ ହସେ ହସି ଉଠୁ ନିଖିଳ ଧରଣୀ,
ତୁମ ଦୁଃଖେ ଲୁହସିକ୍ତ ହେଉ କୋଟି ଆଖି,
ଗାଉଥାଅ ଗୀତ କବି ଗାଉଥାଅ ତମେ
ନୟନେ ନିୟତେ କିବା ସ୍ୱପ୍ନାଞ୍ଜନ ମାଖି ।
ଜୀବନର ଯାତ୍ରାପଥେ ବୁଣିଯାଅ କବି !
ଅଗଣିତ କୁସୁମର ମଧୁଗନ୍ଧ ତମେ
ହସି ଉଠୁ ନାଚି ଉଠୁ ମହାବସୁନ୍ଧରା,
ସେଇ ତବ ଉପହାର ନିଖିଳ ଭୁବନେ ।
ତୁମରେ ନ ଲୋଡ଼ୁ କେହି ତୁମେ କିନ୍ତୁ କବି !
ସକଳରେ ଲୋଡ଼ୁଥାଅ ଆପଣାର କରି,
ତୁମରେ ନ ଦଉ କେହି ମଧୁ ଗଉରବ
ତୁମେ କିନ୍ତୁ ଦେଇଯାଅ ଦିନ ଦିନ ଧରି !
ଗାଉଥାଅ ଗୀତ କବି ! ଗାଉଥାଅ ତମେ,
ଜୀବନର ଶେଷ ଯାମେ ଗୀତ ଗାଇ ଗାଇ
ଶୋଇପଡ଼ ଧରଣୀରେ ଅନନ୍ତ ଶୟନେ,
ଶେଷଥରପାଇଁ ଟିକେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ ଚାହିଁ !
ଆକାଶ ପ୍ରାନ୍ତର ବନ ସରିତ ସାଗର-
ଅଗଣନ ଜୀବନର ବିମୋହନ ଛବି,
ତୁମରି ଭିତରେ, ତୁମେ ସେମାନଙ୍କ ମେଳେ
ଦିନୁଦିନ ଯାଉଥିବ, ସୋହାଗେ ପଲ୍ଲବି ।
କାହିଁ ?
ତୁମେ ନିଜକୁ ଖୁବ୍ ଆରାମରେ ରଖିଚ
ଏ ଆରାମ କେତେଦିନ ପାଇ ?
ଯେଉଁ ଆରାମ ପାଇଲେ,
ତୁମ ଚାରି ପାଖର ପୃଥିବୀ
ଆରାମ ପାଇବ
ସେ ଆରାମ ତମର କାହିଁ ?
ଯେଉଁ ହସ ଟିକକ ହସିଲେ
ତୁମ ଚାରିପାଖର ଶତସହସ୍ର ଓଠ
ହସି ଉଠିବ,
ତୁମର ସେ ହସଟିକକ କାହିଁ ?
ଯେଉଁ ଲୁହ ଟିକକ
ତୁମ ଆଖିରୁ ବୋହିଲେ
ଶତ ସହସ୍ର ଆଖି
ସୀମାହୀନ ଲୁହରେ ଆର୍ଦ୍ର ହୋଇଯିବ
ସେ ଲୁହ ଟିକକ ତୁମର କାହିଁ ?
ଯେଉଁ ବକ୍ଷ ଫୁଲି ଉଠିଲେ
ଗୌରବର ଗାରିମାରେ
ପୃଥିବୀର ଅନନ୍ତ ବକ୍ଷ ଫୁଲି ଉଠିବ,
ନାଚି ଉଠିବ,
ମୋହନ ଉନ୍ମାଦନାରେ,
ସେ ଗୌରବ ତମର କାହିଁ ?
ଗରିବ କବିର ଜନ୍ମଦିନ
ଗରିବ କବିର ଜନ୍ମଦିନ ! ଆସିଚ ତମେ ହେ ଆସିଚ ତମେ
ବକ୍ଷବେଦନା ବୁଝିବ କି ହେ ? ଆପଣାର କରି ଲୋଡ଼ିବ କ୍ଷଣେ ?
କେତେ ଯେ ଝଞ୍ଜା ଜୀବନ ପରେ ଗୋଟି ଗୋଟି ହୋଇ ଯାଇଛି ବହି
ସ୍ମୃତି ତା’ର ଆଜି ପଡ଼ୁଚି ମନେ ଥୟ ହୋଇ ମୁଁ ଯେ ପାରୁନି ରହି ।
ଜୀବନର କେତେ ଲକ୍ଷ୍ୟ ମୋର ବୁଦ୍ବୁଦ୍ ପରି ମିଳେଇ ଗଲା
କେତେ ଯେ ଆଶାର କନକ ତରୀ ଚୂରୁମାର ହେଲା ନ ପାଇ ବେଳା;
କେତେ ଉଚ୍ଛ୍ୱାସ ଯାଇଛି ମରି ପାଇନି ପାଇନି ପ୍ରକାଶ ପଥ
କେତେ ସୌରଭ ପାରିନି ଫୁଟି କେଉଁ ଅନ୍ଧାରେ ହୋଇଛି ହତ ।
କେତେ ଆଲୋକର ରଶ୍ମିରେଖା କେଉଁ ଗହ୍ୱର ଅନ୍ଧକାରେ
ସୁପ୍ତି ଭଜିଛି ଛୁଟିବ ନାଇଁ ଏ ଧରଣୀ ପରେ ନିମିଷେ ବାରେ !
କେତେ ଅବଶୋଷ ବକ୍ଷତଟେ ଚିରଦିନ ପାଇଁ କାଟିଚି ଦାଗ
ଅପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ରହିଲା ପରା ଜୀବନର କେତେ ଯଜ୍ଞଯାଗ ।
ଚାଲିଚି ଆଜି ଏ ଭଗ୍ନତରୀ କି ଲାଗି ଚାଲିଚି କି ଆଶା ବହି ?
ଅନ୍ତରତଳ ବେଦନାଗାଥା କୂଳେ କୂଳେ ପ୍ରତି ଶ୍ରବଣେ କହି;
ଉପରେ ଆକାଶ ଦେଖକି ତମେ ଚନ୍ଦ୍ର ତାରାରେ ନୟନ ଟେକି
ନିମ୍ନେ ଧରଣୀ ବୁଝ କି ତମେ ? ସାନ୍ତ୍ୱନା ବାଣୀ ଦିଅ କି ଲେଖି ।
ବନପ୍ରାନ୍ତର କହ କି କଥା ଦେଖାଇ କବିରେ ସହାନୁଭୂତି
ବଜ୍ର ବିଜୁଳି ଦିଅ କି ତମେ ? ମହା ଅନ୍ଧାରେ ଆଶାର ଦ୍ୟୁତି ?
କଳତାନ ତୋଳି ତଟିନୀ ରାଣୀ ବିଲ ପଦା ବନେ ଯାଉଚ ବହି
ପ୍ରତି କଳତାନ ଭିତରେ ତବ ମୋପାଇଁ ବାର୍ତ୍ତା ଅଛିକି ରହି ?
ବିର୍ହିକୁଳ ହେ ! କହ ତ କହ ନାଚିଗଲାବେଳେ ପୁଚ୍ଛ ମେଲି
ପ୍ରତି ଚନ୍ଦ୍ରିକା ଭିତରୁ ତବ ମୋପାଇଁ ଦୀପ୍ତି ଆସେ କି ଖେଳି ?
ଦୂର ପର୍ବତ ରହୁଚ ତମେ ମହା ଧରଣୀର ଗର୍ବପରି
ମୋ କାନେ ତୁମେ କି ମନ୍ତ୍ରଦିଅ ଧୈର୍ଯ୍ୟ ଧରାରେ ପାରିବି ଧରି ।
ଉଠିବି ଉଠିବି ପଲ୍ଲବି ମୁଁ ଯିବିନି ଯିବିନି ଯିବିନି ମରି,
କାନେ କାନେ ମୋର କହୁଚି କିଏ ବକ୍ଷେ କି ଅବା ପୀୟୁଷ ଭରି !
ମୋ ଭିତରେ କିଏ ଜୀବନ ଆଣେ ଘନ ଅନ୍ଧାର ନୀରବେ କାଟି
ମୋରେ ଆଜି କିଏ ଦେଖାଏ ବାଟ, ନିର୍ମଳ କରି କଣ୍ଟା ଝାଟି ।
ଶତ ଆଲୋକର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣରେଣୁ ଚଉଦିଗା ମୋର ହୋଇଛି ବୁଣା
ମୋରେ ଆଜି କିଏ ନିଜର କରି ଢ଼ାଳି ଦିଅଇ ତ’ ସେନେହ ଚୂନା;
ସୁନ୍ଦର କରି ଧରଣୀ ପରେ ମୋରେ ଆଜି କିଏ ଦଉଚି ଗଢ଼ି
ଅଧରେ ମୋହର ଫୁଟାଏ କିଏ ପାରିଜାତକର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣକଳି !
ରୁଦ୍ଧ ହୋଇ ମୁଁ ପାରୁନି ରହି ଦୂରେ ବହୁଦୂରେ ଯାଉଚି ଚାଲି
ପ୍ରାଣର ବେଦନା ଭିତରୁ ମୋର ଅମୃତଧାରା ଝରୁଛି ଖାଲି;
ଉଠିବି ଉଠିବି ପଲ୍ଲବି ମୁଁ ଯିବିନି ଯିବିନି ଯିବିନି ମରି,
ମୋ ଭିତରେ କିଏ ଶକ୍ତି ଆଣେ ରକ୍ତେ ରକ୍ତେ ଚେତନା ଭରି ।
ଏଇ ଯେ କୁଟୀର ପାନ୍ଥଶାଳା ରୁଦ୍ଧ ନୁହେ ମୁଁ ଏହାରି ତଟେ
ଅସୀମ ଭିତରୁ ଜନ୍ମ ମୋର ମିଶିବି ଅସୀମ ବକ୍ଷପଟେ;
କେଉଁ ବିରାଟର ସ୍ପର୍ଶ ଲାଗି ଉତ୍କୂଳ ମୋର ପରାଣ ମନ
ସକଳ ଦୁଃଖ ଅଶ୍ରୁତଳେ ଶୁଣେ ମୁଁ କାହାର ବଂଶୀସ୍ୱନ;
ବିରାଟ ସୃଷ୍ଟି ରହିଚି ଆଗେ, କେତେ ଉତ୍ଥାନ ପତନ ସହି-
ଶୁଣିବି କାହାର ଓଠର ବାଣୀ; ଉତ୍କଣ୍ଠା କି ପରାଣେ ବହି ।
ଆସିଚ ମୋହର ଜନ୍ମଦିନ ଅଞ୍ଜନ କିବା ଦଉଚ ବୋଳି
ଯାଉଚି ମୁଁ କିବା ଆବେଗଭରେ କା ତୁଲେ ରଚିବି ସେନେହ ଡୋରି;
ସକଳ ମିଥ୍ୟା ସକଳ ଭ୍ରମ ସକଳ ଦୁଃଖ ଭିତରେ ମୁହିଁ
ସେ ଯେ ଗୋ ମୋହର ପରଶମଣି ଯାଉଜି ମୁଁ ତାରେ ଦେବାକୁ ଛୁଇଁ,
ଜୀବନ ମୋହର ପୁର୍ଣ୍ଣ ହେବ ଅସୀମ ଛନ୍ଦେ ଗାଇବି ଗାନ
ବିଶ୍ୱ ସକଳରନ୍ଧ୍ରେ ଆଜି ଜାଗିବି ହୋଇ ମୁଁ ସବୁରି ପ୍ରାଣ ।
ପ୍ରାଣର ଅଧିକାର
ତଥାପି ଆସଇ ମାୟା,
ତଥାପି ବାସନା ଜାଗେ ଅନ୍ତରେ ଅନ୍ତରେ,
ନ ଯିବାକୁ ଛାଡ଼ି ଏଇ କୁଟୀର ଏ ଦୂର ପ୍ରବାସର;
ଛାଡ଼ିବାର ବେଳେ,
ଲୋଚନଯୁଗଳୁ ମୋର ଦୁଇ ଟୋପା ଲୁହ ଝରି ପଡ଼େ !
ଏଥି ମୁହିଁ ଦେଖୁଥିଲି ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତର ସୁନେଲି କିରଣ,
ଏଥି ମୁହିଁ ଗବାକ୍ଷ- ଅୟନେ ଦେଖୁଥିଲି ସୀମାହୀନ ଯାତ୍ରୀଦଳ-
ହସିଖେଳି ଚାଲିବାର ମଧୁ ଆଳାପନେ ।
ବରଷାରାତିରେ ଏଥି ଏକାକୀ ମୁଁ ପଡ଼ୁଥିଲି ଶୋଇ ।
କେତେ ସ୍ୱପ୍ନ ମନର ଗହୀରେ ମୋର ଖେଳାଇ ଖେଳାଇ !
ଏଥି ମୁହିଁ ଲେଖୁଥିଲି ମୋହନ କବିତା
କେତେ ସୁଖ ଦୁଃଖ କେତେ ଆଶା ଆକାଂକ୍ଷାର ଢେଉ
ମେଲାଇ ମେଲାଇ ! !
ଏଥି ମୁହିଁ ଫୁଟି ଫୁଟି ଆସୁଥିଲି
କୁସୁମକଳିକା ପରି ବର୍ଣ୍ଣ ଗନ୍ଧ କରି ବିକୀରଣ;
କେତେ ବନ୍ଧୁ ପ୍ରିୟଜନ ପରିଜନ ତୁଲେ
ରଚିଥିଲି ସୀମାହୀନ ମୋହନ ବନ୍ଧନ ! !
ଏଥି ମୁହିଁ ହସି ଥିଲି କାନ୍ଦି ଥିଲି,
କର୍ତ୍ତବ୍ୟର କଠୋରତାମେଳେ,
କାଟିଥିଲି କେତେ ଦିନ କେତେ ରାତି,
ଏଥି ଦିନେ କାହାକୁ ମୁଁ କରିଥିଲି ଜୀବନର ପ୍ରିୟତମ ସାଥି ! !
ଏଇ କ୍ଷୁଦ୍ର କୁଟୀରର କାନ୍ଥବାଡ଼ ମାଟି ଦୁବଘାସ-
ପାହାଚ ଅଙ୍ଗନ,
ସକଳର ସହ ରହିଚି ମୋ ଜୀବନର ମୋହନ ବନ୍ଧନ ;
ଏ ବନ୍ଧନ କାଟି,
କେମନ୍ତେ କୁଆଡ଼େ ଯିବି ?
କୋହ ଆସେ ବୁକୁତଳେ,
ନେତ୍ର ପ୍ରନ୍ତେ ଅଶ୍ରୁ ଉଠେ ଭାତି !
ତଥାପି ଯିବାକୁ ହେବ, ତଥାପି ତ ଛାଡ଼ିବାକୁ ହେବ ଏଇଥର,
ମୋ ଅନ୍ତର ଅଧିକାର ୟା’ ଉପରେ ଯେତେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ,
ଏ କିନ୍ତୁ ମୋହର ନୁହେ ଆଉ ଜଣକର !
ହେଲେ ମଧ୍ୟ ଏ ମୋହର ଆପଣାରୁ ବଳି, ଅତି ଆପଣାର !
ଚାହିଁଲେ ଏହାକୁ ଲବେ ମୋହନ କମ୍ପନ ଜାଗେ
ମୋ ଶାଣିତେ କିମ୍ପା ବାର ବାର ?
ହେ ମୋର କୁଟୀର ! ସୁଦୂର ପ୍ରବାସବାସେ,
ତୁମେ ମୋର ପ୍ରାଣର ବନ୍ଧୁରୁ ବଳି-
ଆହୁରି ନିଜର !
ଯାଉଚି ମୁଁ, ଥାଅ ତମେ !
ମୁଁ ତୁମଠୁ ଆଜି ସିନା ରହିବି ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇ,
ମୋ ଅନ୍ତରେ ବନ୍ଧା ତୁମେ ଯୁଗ ଯୁଗାନ୍ତର !
ଅସୀମ ଏ ବିଶ୍ୱମୋର ଚତୁର୍ଦିଗେ ରହିଅଛି ଘେରି,
କେତେଠି ବୁଲିବି ମୁହିଁ
କେତେଠି ଚାଲିବି ସୁଖେ ଦୁଃଖେ ହସି ଖେଳି,
କେତେ କାହାଠାରୁ ପାଇବି ମୁଁ
ଆଦର ସୋହାଗ ମଧୁ ସମ୍ୱର୍ଦ୍ଧନା ;
ଥିଲେ ଏ ଜୀବନଟିକ
କେତେ ଶିରୀ ବଇଭବ ଆସିବାର ଅଛି ସମ୍ଭାବନା !
ଏ ସମସ୍ତ ଭିତରେ
ସବୁ ଆତ୍ମୀୟରୁ ବଳି ପରମ ଆତ୍ମୀୟ ଭଳି
ବଞ୍ଚିଥିବ ତୁମେ ମୋର ଏଇ ବୁକୁ ତଳେ,
ପ୍ରାଣର ଅଧିକାର, ମମତାର ଅଧିକାର,
କି ବିରାଟ ! କି ସୁନ୍ଦର ! !
ଆଉ ତା’ ପାଖେ,
କ୍ଷମତାର ଅଧିକାର
କି ତୁଚ୍ଛ ! କି ନଗଣ୍ୟ ! କି ପ୍ରାଣହୀନ ! !
ନାବିକ
ଜୀବନପଥପରେ ଚାଳିଚ ଯେତେ ଦୂର ଏକାକୀ ନଉକାଟି ବାହି
ଚାଲହେ ଚାଲ ; ତୁମେ ଆହୁରି ଚାଲିଯାଅ ଜୀବନ ଚାଲିବାର ପାଇଁ
ଜୀବନେ ଦିନେ ତମେ ଲାଗିବ ସେଇଭୂଇଁ ଯା’ ଲାଗ ଏଇ ଅଭିଯାନ
ଭାଙ୍ଗି ପଡ଼ ନାଇଁ ଆଗରେ ଦେଖି କୋଟି ଭୀଷଣ ସଙ୍କଟ ଥାନ ;
ଆହୁଲା ଗୋଟିମାରି ଟିକିଏ ଗଲେ ଚାଲି, କେତେ ଯେ ଖୁସିନାଇଁ ଲାଗେ !
ସେଇତ ଜୀବନର ପରମ ସଂପଦ, ତା’ ଘେନି ଚାଲ ଆଗେ ଆଗେ ;
ଯେତିକି ଆଗେ ଆଗେ ଚାଲିବ ଅନୁରାଗେ ସେତିକି ପଥଯିବ ଦିଶି,
ପଛକୁ ଚାହଁ ନାଇଁ ପଛରେ କିଛି ନାଇଁ ଆଗକୁ ଚାଲ ଦିବାନିଶି,
ବାଧୁଚି ବେଶି ବେଶି ବାଧିବ ବାଧିବତ ପରୁଆ କିଆଁ ସେଥିଲାଗି ?
ଆସିବ ବହୁବାଟ, ଚାଲିବ ବହୁବାଟ ଜୀବନ ଅମୃତ ମାଗି ।
ଅର୍ଦ୍ଧପଥେ ତମେ, ରହିକି ଯିବ ମନେ ଭାଳୁଚ ବସି ବାରବାର
ସାଥିରେ କେହିନାଇଁ ସାହାସ ଦେବାପାଇଁ ଆଗରେ ମହାପାରାବାର ।
ଗରଜି ଆସେ ଢେଉ ପ୍ରଳୟ ବାତ୍ୟାରେ ପାହାଡ଼ ପରି ରୂପ ଧରି,
ଯାଉଚି ଯାଉଚି କି ଭୟ ଓ ଅବସାଦେ ଏକକୀ ଜୀବନରେ ଥରି ?
ନାହିଁତ ସାହାସାଥୀ ଦମକି ଯାଏ ଛାତି, ବିପଦ ମାଡ଼ିଆସେ ଖରେ
ସେ କେଉଁ ଦୂର ଭୂଇଁ କିଛି ତ ଦିଶେନାଇଁ ଅଥୟ ପ୍ରାଣ ମହା ଡରେ ।
ପଛକୁ ଫେରଯିବ ଅଥୟ ଚଞ୍ଚଳ ହୁଏ କି ଦେହ ମନ ?
ଅଥବା ବୁଡ଼ିଯିବ ଏ ମଝି ଗଣ୍ଡରେ ଜାଣିବେ ନାଇଁ କେହି ଜନ,
ଭାଳେଣି କରିବାର, କି ଅଛି ଦରକାର ? ଚାଲହେ ନଉକାଟି ବାହି,
ବୁଡ଼ିଲେ ବୁଡ଼ିଯିବ, ଦୁଃଖ କିବା ଅଛି ? ପଛକୁ ଆଉ ଫେରନାଇଁ ।
କାହାକୁ ଖୋଜୁଅଛୁ ? ଯାତ୍ରୀଚାଲ ଦୂରେ ତୁମେ ହିଁ ତୁମରି ତ ସାଥୀ,
ତୁମେ ହିଁ ତୁମରିତ ଦିହୁଡ଼ି ଜାଳିଯିବ, କାଟି ଏ ମହା ଅମାରାତି ।
କି କଥା ଭାଳୁଅଛ ? ଚାଲହେ ଚାଲ ଚାଲ, ସୁଦୂରେ ନଉକାଟି ବାହି
ତୁମେହିଁ ଚାଲିବ ତ ଅସୀମ ଏଇପଥେ ପଛକୁ ଆଉ ଫେରନାହିଁ ।
ସାହସ ଧରି ମନେ ଚାଲିଚ ଚାଲୁଚ ତ ଅଟକି ଯାଅ ପୁଣି କିଆଁ ?
ଖଣ୍ଡେଦୂର ଯାଇ ଚମକି ଚାହିଁ କାହିଁ ? ଯାଉଚି ଦବି ତୁମ ହିଆ ।
ଆଉ ମୁଁ ପାରିବିନି, ଆଉ ମୁଁ ସାରିବିନି, ଏ ଦେହ ମନର ଯେ ବଳ
କଅଣ ଦେଖି ତମେ ଏଭଳି କ୍ଷଣୁ କ୍ଷଣ ହେଉଚ ଦୁର୍ବଳତର ?
ଚାଲ ହେ ! ଚାଲ ! ଚାଲ ! ଆହୁରି ସମ୍ଭାଳ ଯେତେ ପଥେ ଆସିପଡ଼େ
ଆହୁରି ଆସିବ ତ ଜୀବନ ବିକ୍ଷତ କରିବାପାଇଁ ମହୀ ତଳେ
ସେ ଲାଗି କାନ୍ଦିବ ? ମୁଣ୍ଡ କୋଡ଼ି ହେବ ? ସେଥିରେ ଲାଭ କିଛି ନାଇଁ
ଚାଲ ହେ ! ଚାଲ ! ଚାଲ ! ଅସୀମ ଜଳଧିରେ ଏକାକୀ ନଉକାଟି ବାହି;
ତୁମେ କି ବିଚାରିଚ, ଆହୁରି ବିଚାରୁଚ ଗଣ୍ଡେ ରଖି ତମ କର
କେତେ ଯେ ଆଶା ମୋର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ସୁନ୍ଦର ବ୍ୟର୍ଥ ଓ ବିକଳତର !
ହସେ ମୁଁ ହସେ ଖାଲି, ତୁମରି କଥା ଭାଳି ଚାଲ ହେ ! ଚାଲ ଚାଲ ଚାଲ
ଆସିଚ ଯେତେ ବାଟ ସଙ୍ଗେ ଧରି ଥାଟ, ପାଇଚ ଯାହା ପାଇବାର ।
ଛାତିରେ ହାତ ଦେଇ ପାରିବ କେବେ କହି ପାଇନ ତୁମେ କିଛି ହେଲେ
ଆହୁରି ପାଇବ ତ, ଆହୁରି ଚାଲିବ ତ, ଲକ୍ଷ କୋଟି ଢେଉ ମେଳେ ! ! !
ପୁଣି ତ ଚାହିଁ ଅଛ ଟିକିଏ ହସି ଦେଇ, ସୁଦୂର ସେଇ ବେଳା ଭୂଇଁ
ଶ୍ରବଣଯୁଗେ ତବ କାହାର ଡାକ ସତେ ଯାଉଛି ବାର ବାର ଛୁଇଁ !
ତୁମରି ପାଇଁ ସେ ତ ହୋଇଚି ଉତ୍ଥିତ ନିଦ୍ରା ନାଇଁ ତାର ଆଖେ,
ଦେଖିବ ଓଠେ ହାସ, ପରାଣେ ଉଲ୍ଲାସ ନିମିଷେ ମିଶିଗଲେ ପାଖେ ।
ଯାହାରେ ଖୋଜି ଅଛ, ଯାହାରେ ଖୋଜୁଅଛ ଚାଲିତ ତୁମେ ଯାହା ଲାଗି
ଚକ୍ରବାଳତଳେ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣରବି ପରି, ସେ ଉଠୁନିକି ବାରେ ଜାଗି !
ତୁମରି ଜାଗରଣେ ତାହାର ଜାଗରଣ ତୁମର ହାସେ ତାର ହାସ
ତୁମରି ଯାତ୍ରାର ଅସୀମ ବେଦନାରେ ତାହାରି ଫୁଟେ ଉଚ୍ଛ୍ୱାସ !
ଖୋଜୁଚ ତୁମେ ଯା’ରେ ଅସୀମ ଶରଧାରେ
ତୁମରେ ସେ କି ଖୋଜୁ ନାଇଁ ।
ତୁମେ ଯେ ତାହାପାଇଁ ସିଏ ଯେ ତମପାଇଁ, ଚାଲ ହେ ନଉକାଟି ବାହି ।
ଛୋଟ ନଈ
କେତେ ଦୁରୂ କେତେ ଦୂରେ ଯାଉଚୁଲୋ ବହି !
କି ଅବୋଧ୍ୟ ବାଣୀ କହି ମହାଶୂନ୍ୟ କାନେ,
ସେ କେଉଁ ଅନାଦିକାଳୁ ମୋର ଛୋଟ ନଈ
ଏ ଭଳି ଯାଉଛୁ ଚାଲି ମୁଁ ତ ନାହିଁ ଜାଣେ ।
ଦେଖିଥିବୁ ଛୋଟ ନଈ ଦେଖିଥିବୁ ମୋର !
ଅସହାୟା ବାଳିକାଟି କା’ କୋଳ ସଙ୍ଖାଳି
ତୋ କୂଳେ ବାସନ ମାଜି ନେତ୍ରୁ ଲୁହଧାର-
ଢାଳିବାର ବୁକୁବ୍ୟଥା ନ ପାରି ସମ୍ଭାଳି ।
କେ କହିଚି ଦୁଇକଂସା ଖାଉଥିବୁ ଖାଲି
ପୋଲାଧନ ପାଇଛୁକି ? କରିବୁନି କାମ ?
ମହାଶୂନ୍ୟେ ଚାହିଁ ସେହୁ ଯାଉଥିବ ଭାଳି,
ସବୁଠୁ ନିଠୁର ବଡ଼ ଏ ଅନାସ୍ତ ପ୍ରାଣ ।
ଦେଖିଥିବୁ ଛୋଟ ନଈ ଦେଖିଥିବୁ ନିକି ?
ଓଷଦ ନ ପାଇ ଟୋପେ ଭେଣ୍ଡା ବୟସର-
ସେ କେଉଁ କୃଷକ ପିଲା ବୁଜିଅଛି ଆଖି,
ବୁଢ଼ାବୁଢ଼ୀ ରହିଛନ୍ତି ଚାହିଁ ଜଳ ଜଳ !
ତୋ ତୀରେ ଜଳୁଛି ଚିତା ଶିଖା ମେଲି ନଭେ,
ଶୁଭୁଛି କୁଟୀର ଭରି ରୋଳ କ୍ରନ୍ଦନର
ଏଇଭଳି କେତେ ପ୍ରାଣ ନିଭଇ ନୀରବେ
କେ ବୁଝୁଛି ଦରିଦ୍ରର ବ୍ୟଥିତ ଅନ୍ତର !
ଦେଖିଥିବୁ ଛୋଟ ନଈ ତୀରେ ତୋର ଚାଲି-
ଆସୁଥିବ ବିଲମାଳୁ ମୂଲିଆ ବାପୁଡ଼ା
ପଙ୍କମାଟି ସଲବଲ ଦିହ ସାରା ଖାଲି,
ହଂସା ଉଡ଼ୁଥିବ, ଦିଶୁଥିବ ଦରମରା ।
ଭାଳୁଥିବ ଘରେ ଗଲେ ମୂଲ-ଗଣ୍ଡିକରେ,
ଆଣିବି ସୋରିଷ ଲୁଣ, ଚାଉଳ ବା କାଠ,
ଘରେ ଆଠଜଣ କାହୁଁ ଚଳିହେବ ଭଲେ
ଅଣ୍ଟୁନି ତ ଯେତେ ଅରଜିଲେ ଏଇ ହାତ ।
ଦେଖୁଥିବୁ ଛୋଟ ନଈ ଦେଖିଥିବୁ ନିକି ?
ବେଦନାର ମସୀରେଖା ତା’ ଦରିଦ୍ରଭାଲେ
ସୁଖ ସରାସର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୟ ଝିକିମିକି
ତା’ ମୂଖ ମଣ୍ଡଳ ଆଉ ନେଲା ନାଇଁ ବାରେ !
ସେ ପାହାଡ଼ କାନ୍ଥି ଡେଇଁ ଆସିବାର ବେଳେ
ଦେଖିଥିବୁ ବାର ବାର କରି, ଛୋଟ ନଈ !
ପିଲାଠାରୁ ବୁଢ଼ାଯାଏ କାଠଗୋଛା ଶିରେ
ଆସୁଛନ୍ତି, ସ୍ୱେଦବିନ୍ଦୁ ଅଙ୍ଗୁ ଯାଏ ବହି ।
କେ’ କହୁଚି ଚପରାଶୀ ଆଜି ଧରିଥିଲେ
ନେଇଥାନ୍ତା ସବୁରିଠୁ ନିଶ୍ଚେ ଅଣେ ଅଣେ,
ଆନ କହେ ରଖିଚି ସେ ମୋର କଟୁରୀରେ
ପଇସା ନ ଦେଲି ଦିନେ ବଡ଼ ବଣେ ।
ନିଃସ୍ୱର ଉପରେ କେତେ ହୁଏ ଅନାଚାର
ଦେଖ ଦେଖି ଆସୁଥିବୁ ମୋର ଛୋଟ ନଈ !
ଏ ମାଟି ଉପରେ କେତେ ତପ୍ତ ଲୁହଧାର -
ଝରିପଡ଼େ କେହି କେବେ ତିଳେ ନ ବୁଝଇ ।
ଦେଖିଥିବୁ ଛୋଟ ନଈ ତୋର ତୀରେ ତୀରେ
ଆସୁଥିବେ କନ୍ଧବାଳା ଫଳମୂଳ ବିକି
ସତ୍ୟ ସାରଲ୍ୟର କିବା ମୂର୍ତ୍ତି ଧରଣୀରେ ।
ଜାଣନ୍ତିନି କରିବାର ଛଅ ନଅ ଟିକି ।
ପ୍ରତିପଦେ ତାଙ୍କୁ ଆହା ଭୁଲାଇ ଭୁଲାଇ
କିଏ କେତେ ଘାଟେ ଦେଉଥିବେ ଠକି
ଶଠତା ଭିତରେ ହାୟ ଜୀବନ ଖେଳାଇ
ଅମୃତ ଧାରାରେ କିଏ ଭୋଗି ପାରିବ କି ?
ଫେରିବାର ବେଳେ ଆହା କି କରୁଣବାଣୀ
କହୁଥିବେ ‘‘ଠକି ଦେଲା ! ଆଉ ଆସିବାନି ।’’
ସଭ୍ୟ ସମାଜର ହାୟ ଏ କି ସୟତାନି ?
ମଣିଷ ବୁକୁର ବ୍ୟଥା ନାଇଁ ପାରେ ଜାଣି ?
ଆଜି ଏ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ତୋର କୂଳେ କୂଳେ ବୁଲି
ପୃଥିବୀ ଅନନ୍ତ ବ୍ୟଥା ବୁଝୁଚି ହୃଦୟେ,
ସିକ୍ତ ହୋଇ ଆସେ, ନେତ୍ର, ଲୁହେ ପୂରି,
ତୋ ପ୍ରତି ଉର୍ମିରେ ମୁଁ ଖାଲି ଚାହିଁ ରହେ !
ଏ ଦୁଃଖର ହେବ କେବେ କହ ସମାଧାନ ?
କହ ଛୋଟ ନଈ ମତେ କହ ମୋର କାନେ ।
ଜାଗିବ ସବୁରି କଣ୍ଠେ କେବେ ମଧୁଗାନ ?
ଭାଳିହୁଏ କୂଳେ ତୋ’ର ତାହାରି ସନ୍ଧାନେ ।
ମଣିଷ ବକ୍ଷ ଲୋଡ଼ା
ବୁଲିଚ ଏଇ ପାହଡ଼ ତଳେ, ଚାଲିଚ କୁଦି ଏମାଟି ଗୋଡ଼ି,
ବାଳୁତବେଳେ ନଗ୍ନ ଦେହେ ଖେଳିତ ଏଇ ଗଛରେ ଦୋଳି ।
ଏ ନଈ ବାଲି ଉପରେ କେତେ ଶୋଇଚ ତମେ ସନ୍ଧ୍ୟା ଯାମେ
ଶୁଣିଚ ଗୋପ ବାଳକ ବେଣୁ, ଗୋଧନ ଟିପାଶବଦ କାନେ ।
ଏଇଯେ ତୁମ ପଲ୍ଲି ଗାଆଁ
ପାଳିଚି କିବା ତୁମରି ମାଆ,
ଏହାରି କୋଳେ ଆସିଚ ବଢ଼ି ବକ୍ଷଭରା ସେନେହଦାନେ
ଏସବୁ କ’ଣ ବିସୋରି ଦେଲ ? ସ୍ମୃତିକି ମନେ ପଡ଼ୁନି ଧାନେ ?
କିଏ ସେ ଧନୀ, ଗରୀବ କିଏ, କିଏ ସେ ଅବା ଭିକାରୀଟିଏ,
କାହାର ଅଛି, କାହାର ନାଇଁ, କେ ମୂଲଲାଗି ଜିବିକା ନିଏ
କାହାକୁ ତୁମେ କରିଚ ଭାଇ ଡାକିଚ ମାମୁଁ ମଉସା କା’ରେ
କିଏ ସେ କେତେ ସେନେହ ମାୟା
ନାହାନ୍ତି ରଖି ତୁମରିଠାରେ ।
ଏମାନଙ୍କୁ ନିମିଷେ ଚାହିଁ,
ଘୃଣାରେ ନାକ ଟେକୁଚ କାହିଁ ?
ଏମାନଙ୍କୁ ହାତରେ ତୁମେ ଆସିଚ ବଢ଼ି ମନେ କି ପଡ଼େ ?
କି ବଡ଼ପଣ ଦେଖାଇ ହୁଅ ଏଇମାନଙ୍କ ସମକ୍ଷରେ ?
ସାମାନ୍ୟ ଏ ଲୁଗାଟି ପିନ୍ଧି ଏ ମାଟିପରେ ଚାଲିବାପାଇଁ-
ଟିକିଏ ବାଟ, ତୁମେ ଭାଳୁଚ, ଖ୍ୟାତିରେ ବାଧା ଆସିବ ନାଇଁ ?
ଅଣ୍ଟାଭିଡ଼ି କି କାମ ତୁମେ କରିବ କହ ଏ ମାଟି ଲାଗି,
ଏ’ ମାଟି ଦୁଃଖେ ଯା’ ବୁକୁତଳେ ଟିକିଏ ବ୍ୟଥା ଉଠୁନି ଜାଗି !
ତୁମେ ତ ନୁହ ଅଜଣା କା’ର,
ତୁମେ ଏ’ମାଟି ଶୋଣିତ ଧାର,
ଭିନ୍ନ କରି ନିଜକୁ ତୁମେ ଦେଖୁଚ କିମ୍ପା ଏ ମାଟିପରେ,
କି ସମ୍ମାନ କିଏସେ ଦେବ ତୁମରି ବେଶ ଆଡ଼ମ୍ବରେ ?
ଖାଲି ମଣିଷ ବକ୍ଷ ଲୋଡ଼ା ଦରିଦ୍ର ଏ ପଲ୍ଲି ପାଇଁ,
ଶତ ଅଭାବ ନିଷ୍ପେଷଣେ ଯାହାର ଶିରୀ ନିଭିଚି କାହିଁ ।
ହଜାର ହଜାର କଙ୍କାଳର ଶୁଭୁଚି ଖାଲି ଆର୍ତ୍ତନାଦ,
ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ ଦୁଃଖ ଦୈନ୍ୟ; ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ କି ଅବସାଦ ।
ଆଡ଼ମ୍ବର ପୋଷାକ ବେଶ
ଖୋଜେନା ଗାଁ, ଖୋଜେନା ଦେଶ,
ସେ ଖୋଜେ ଶତ ସ’ସ୍ର ବକ୍ଷ, ସେନେହ ଦୟା ଶୌର୍ଯ୍ୟ ବୋଳା,
ଦେଖାଇ ହେବ ଆଡ଼ମ୍ବର, ଦେଖିବ କିଏ ଅଛି କା’ ଡୋଳା
କେଡ଼େ ଦୁର୍ବିଷହ
ସେ ତ ମୋରେ ଖୋଜୁଥିବ
ନିଦ ଯେବେ ଯାଇଥିବ ଭାଜି !
ସେତ ମୋରେ ଡାକୁଥିବ
ନେତ୍ରୁ କେତେ ଲୁହ ତେଜି ତେଜି !
ସେତ ମୋରେ ଉତ୍ପକ୍ଷ୍ମ ନୟନେ
ଚାହୁଁଥିବ ବାର ବାର କରି,
ମୋରେ ନାଇଁ ଦେଖି ସେ’ତ
ବୁଲୁଥିବ ପ୍ରତିଜନେ ପଚାରି ପଚାରି ।
କିଏ କେତେ ଆସୁଥିବେ ଯାଉଥିବେ,
ସକଳରେ ଚାହିଁ ଚାହିଁ ଚାହିଁ,
ଭାଳୁଥିବ ଏମାନଙ୍କ ମେଳେ
ସେ ନାହାନ୍ତି ଗଲେ ତେବେ କାହିଁ ?
ତା’ ଶିଶୁ ଅନ୍ତରତଳେ କଳ୍ପନାର ମୋହନ ତରଙ୍ଗ
ଉଠୁଥିବ କେତେ ବାର ଫୁଟି !
ବୁଝାଇଲେ ବୁଝୁ ସେ ନ ଥିବ,
ଡାକୁଥିବ ମୋର କରି ପାଟି !!
ତାରେ ଚାହିଁ ଶିରେ ତା’ର-
ସେନେହ ପରଶ ବୋଳି ଆସିଥାନ୍ତି ହେଲେ !
ତା’ ଅଜ୍ଞାତେ ଆସିଲି କିମ୍ପାଇ ?
ଦୂରଦେଶେ ବସି କେତେ ଭାଳେ !!
କିମ୍ପାଇ ନିଠୁର ହେଲି ?
ତା’ଅନ୍ତରେ ଦେଲି କିମ୍ପା କଠୋର ଆଘାତ ?
ମୋରେ ନାଇଁ ଦେଖି ସେତ
ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ, ଖାଉଥିବ ନାଇଁ ମୋଟେ ଭାତ ।
କାନ୍ଦୁଥିବ, ରୁଷୁଥିବ, ଗଡ଼ି ଯାଉଥିବ-
ଭୂଇଁ ପରେ ବାର ବାର କରି
ତା’ଅନ୍ତର ଅମୃତ ବାରିଧି ହେଉଥିବ-
ଉଦ୍ବେଳିତ, ମୋରେ ପାଖେ ରଖିବାକୁ ଧରି,
ମୁଁ କିନ୍ତୁ ପାରିଲି ନାଇଁ ରହି
ଅଦେଖାରେ ଅଜଣାରେ ତା’ର
କିମ୍ପାଇଁ ଆସଲି ଚାଲି,
ତା ମମତା ପ୍ରତି ଏକି ମୋର ଅବିଚାର !
ମମତା ମମତା ଖାଲି ବିରାଟ ମମତା
ଆଦି ଅନ୍ତହୀନ ସେ ଯେ ମହା ପାରାବର
କିମ୍ପାଇଁ ଆସିଲି ଛାଡ଼ି ?
ତହିଁରେ ସିନାନ କରିବାର ପୁଣ୍ୟ ଅଧିକାର ;
କେତେ ସିଏ ଡାକିଥିବ, କେତେ ସିଏ ଖୋଜିଥିବ,
କେତେ ସିଏ ଚାହିଁଥିବ ମତେ,
ଦାଣ୍ଡପଟେ ବାଡ଼ିପଟେ କେତେ ଠିଆ ହୋଇ ଦେଖୁଥିବ !
ତାର ସ୍ନିଗ୍ଧ ମନ ପଟେ
ଆଶା ନିଆଶାର କେତେ ଲୁଚକାଳି ଖେଳ
ଯାଉଥିବ ଘଟି,
ମୁଁ କିମ୍ପା ଆସିଲି ଲୁଚି
କେଡ଼େ ନିଷ୍ଠୁର ପାଲଟି !
ମୋର କିମ୍ପା ତାହା ପ୍ରତି
ଏ ଶଠତା, ହୃଦହୀନ କାରବାର ନିଦାରୁଣ ତମ ?
ମୁଁ କିମ୍ପା ତା ନିର୍ମଳ ଆଶା ଆକାଂକ୍ଷାରେ
ଦେଲି ନାଇଁ ସମ୍ମାନ ପରମ ?
ଅନ୍ଧର ଜୀବନ ମୋର କେମନ୍ତେ ପାରିବ ତୋଳି
ସରଗର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ପାରିଜାତ ?
ତାପଦଗ୍ଧ, ଏ ଅନ୍ତର କେଉଁ ମନ୍ଦାକିନୀଜଳେ
ଆପଣାରେ ପାରିବ ବା କରି ପରିସ୍ନାତ ?
ତା’ ଆଖିରୁ ଅଶ୍ରୁ ଦୁଇ ଧାର ଦେଇଥାନ୍ତି ପୋଛି,
ତା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ଅଧର ତଳୁ ଅମୃତର କଥା ପଦେ
ପାରିଥାନ୍ତି ଶୁଣି,
ସିଏ ମୋରେ ଚାହୁଁଥାନ୍ତା, ମୁହିଁ ତାରେ ଚାହୁଁଥାନ୍ତି,
ଦିହେଁ ଆମେ ଦୁଇଆଡ଼େ ଯାଉଥାନ୍ତୁ ଚାଲି,
ଜଣେ ଆନ ଜଣକରେ ପ୍ରାଣର ଅନନ୍ତ ଅର୍ଘ୍ୟଟିକ ବାଢ଼ି !
ପ୍ରାଣର ଏ ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ,
ପ୍ରାଣର ଏ ଦେଖା ଓ ସାକ୍ଷାତ,
ପ୍ରାଣର ଏ ଆଶା ଅଭିଳାଷ,
ପ୍ରାଣର ଏ ମୋହନ ଉଚ୍ଛ୍ୱାସ,
-ସକଳରେ ନିର୍ମମେ ଆଡ଼େଇ ଦେଇ-
ଚାଲି ଆସିବାରେ, ଏ ଜୀବନେ କାହିଁ ମିଠା କହ ?
ଏ ଜୀବନ ଲାଗେ ଆଜି କେଡ଼େ ଦୁବିଷହ !!
ଜ୍ୟୋତିରିଙ୍ଗଣ
ନିବିଡ଼ ଭୀଷଣ ଅନ୍ଧକାର ମୁହଁକୁ ଦିଶେନି ମୁହଁ
ଘୋର ଦୁର୍ଦ୍ଦିନ-ବରଷା ଆସେ
ବହଇ ବାତ୍ୟା ସୁଅ !
ବଜ୍ରର ସେ’ଯେଗୁରୁ ଗରଜନ
ଚମକାଇ ଦିଏ ପ୍ରତି ଜନମନ ।
ଆକାଶ ଅବନୀ ଘନ ଅନ୍ଧାର ପୁରୀ,
ନାଇଁ ତ ଆକାଶେ ରବି ଶଶୀ ତାରାଗ୍ରହ
ପାନ୍ଥ ମୁଁ ଆଜି ଚାଲିଅଛି ଏକା ଏକା
ବେଦନା ମୋହର ବିରାଟ ଦୁର୍ବିଷହ !
ପଥ କାହିଁ ? ପଥ କାହିଁ ?
ବିରାଟ ଭୁବନେ କିଭଳି ଚାଲିବି ।
କାହାର ଆଶ୍ରା ପାଇ !!
ନିବିଡ଼ କୃଷ୍ଣ ବାରିଦେ ଆକାଶ ତଳ
ଚାହିଁ ହୁଏନାଇଁ ଭୀଷଣୁ ଭୀଷଣତର !
ଚଉଦିଗ ଖାଲି ଆଶ୍ରୟହୀନ ଲାଗେ,
ପଥ ଅଣ୍ଡାଳି ଚାଲିପାରେ ନାଇଁ ଆଗେ ।
ଏତିକି ବେଳେ କେ’ କ୍ଷୁଦ୍ର ଆଲୋକକଣା
ଜଳି ଜଳି ଆସେ କହି କହି ମତେ
‘‘ବାଟ କି ହେଉଚ ବଣା ?’’
କ୍ଷୁଦ୍ର ମୁଁ ଅତି ନାଇଁ ମୋ ସମାଜେ ଥାନ
ଦିଏନି ମୋରେ କେ’ ଗଉରବ ସମ୍ମାନ !
ମୋର ପ୍ରଶସ୍ତି ଯାଏନି ବନ୍ଦୀ ଗାଇ,
ଆଦର ସେନେହ ମୁଁ କାର ପାରେନି ପାଇ !
ଧରିଣୀ ନିତ୍ୟ ଉପହାସ କରେ ମୋରେ
ବିରାଟ ଶକ୍ତି ନାଇଁ ମୋର ଧରା ତଳେ;
ଘୋର ଦୁର୍ଦ୍ଦିନେ ଘୋର ସଙ୍କଟବେଳେ
ସାହା ସାଥୀ ଯେବେ ମିଳେନାଇଁ ଜଣେ ହେଲେ
କ୍ଷୁଦ୍ର ମୁଁ ମୋର କ୍ଷୁଦ୍ର ବିଭବ ସହ
ଠିଆହୁଏ ଆସି ନାଇଁ ଥାଉ ପରିଚୟ !
ମୋରେ କିଏ ଜାଣୁ ଅଥବା ନ ଜାଣୁ ମତେ,
ଠିଆହୁଏ ଆସି ସବୁରି ବିପଦ ପଥେ;
କ୍ଷୁଦ୍ର ମୋହର ଦୀପଟିକ ଜାଳି ଦେଇ
ପନ୍ଥା ଦେଖାଏ ଯାଅ ଏଇ ବାଟ ଏଇ;
ନ ହୁଏ ନ ହୁଏ ମୁହିଁ ରବି ଶଶୀ ତାରା
ପଡ଼ି ରହିଥାଏ ମାଡ଼ି ଏ ବିପୁଳ ଧରା
ମହାଦୁର୍ଦ୍ଦିନେ ସବୁରି ବନ୍ଧୁ ହୋଇ
ଦିନ ବାହିନିଏ ଅବସନ୍ନ ମୁଁ ନୋହି;
ନ ଦିଅ ନ ଦିଅ ଗଉରବ ସମ୍ମାନ
ଆନନ୍ଦେ ମୁହିଁ କରି ନିଏ ମୋର କାମ ।
ଚାଲହେ ପାନ୍ଥ ! ଚାଲ ଚାଲ ଚାଲ ଚାଲ !
ଭୟ ନାଇଁ ମୁହିଁ ଅଛି ତବ ଆପଣାର ।’’
ନିରଞ୍ଜନ
ହେ ଦୀନ ଅରକ୍ଷ ଶିଶୁ ! ନିରଞ୍ଜନ ! ଶୂନ୍ୟ କରି ଦରିଦ୍ର କୁଟୀର
ଅସମୟେ ଚାଲିଗଲ ! ସବୁରି ନୟନୁ ବୋହେ ଅସରନ୍ତି ନୀର !
ନନା ଯାଇଥିଲେ ଚାଲି,
ବିଧବା ଜନନୀ କୋଳେ ବଢ଼ିଥିଲ ଦୁଃଖେ ଦୁଃଖେ ମହାଦୁଃଖେ ତମେ
ଦରିଦ୍ର ଖୁଡ଼ୁତା ତବ ପାଳୁଥିଲେ, ପୋଷୁଥିଲେ,
କେତେ କାଳ କେତେ ଦୁଃଖେ ନିଃସ୍ୱ ଅରଜନେ !
ତମକୁ ନିୟତ ଚାହିଁ, ସବୁ ଦୁଃଖ ଯାଉଥିଲେ ଭୁଲି
ତୁମେ ଥିଲ ତାଙ୍କ ଆଶା ଭରସାର ଥଳ;
ତୁମରି ଦରୋଟି ବାଣୀ,
ତୁମରି ବିନମ୍ର ପ୍ରାଣ,
ତୁମରି ସେ ଟିକି ହୃଦୟର ଅସରନ୍ତି ସେନେହ ମମତା-
ଏ ସକଳ ଚାହିଁ,
ତୁମ ସାଇ ପଡ଼ିଶାର ସକଳେ ତୁମକୁ କେତେ ପାଉଥିଲେ ଭଲ !!
କେଉଁ ପଳ୍ୱଳର ସଜ କଇଁ-ଫୁଲଟିଏ ପରି,
ହସୁଥିଲ, ନାଚୁଥିଲ, ଖେଳୁଥିଲ ମନ ବିନୋଦନେ
ଗୋଟିଏ ମୁହୂର୍ତ୍ତେ ହାୟ ଚାଲିଗଲ ସେ ପାର ଭୁବନେ ।
ଲୁଗାପଟା ରହିଚି ସେପରି, ବହି ସ୍ଲେଟ, ସବୁ ଥୋଇ ଅଛ,
ସତେ ଅବା ଯିବ କାଲି ପଢ଼ିବାର ପାଇଁ !
ତୁମ ଟିକି ହାତ ଲେଖା ଚିଠିଖଣ୍ଡ ପିୟୁସାଙ୍କ ଲାଗି-
ରହିଅଛି ଡାକଘରେ ପଡ଼ିବାକୁ ତୁମକୁହିଁ ଚାହିଁ;
ଭାତ ହୋଇଥାନ୍ତା ବଢ଼ା, ଦରିଦ୍ର ଜନନୀ ଖୋଜୁଛନ୍ତି ଆତୁରେ ତୁମରେ,
ତୁମରି ପାଦଚିହ୍ନ, କି ସୁନ୍ଦର ଟିକି ଟିକି ପାଦ !!
ପଡ଼ିଅଛି କୁଟୀର ଚତ୍ୱରେ ।
ତୁମରି ମୋହନ ମୂର୍ତ୍ତି ସବୁନେତ୍ରେ ରହିଅଛି ହୋଇ ଢଳ ଢଳ
ଟିକି ଟିକି ପିଲେ ତୁମରି ଯେ ସାଙ୍ଗସାଥୀ
ସଭିଏ ଅଛନ୍ତି ରହି, ତୁମ କଥା ଭାଳି ନିରନ୍ତର,
ତୁମେ ହାୟ ଚାଲିଗଲ କାହିଁ !
ତୁମ ଲାଗି, ଘର ଲାଗି, ସାଇ ପଡ଼ିଶାର ଲାଗି,
ଅସୀମ ଏ ଦୁନିଆର ଲାଗି,
ତୁମେ ଆଉ ଫେରିଲ ତ ନାଇଁ ।
ତୁମେ ଆଉ ନେତ୍ର ଫେଇ ଟିକେ ହେଲେ ଚାହିଁଲ ତ ନାଇଁ !!
ଦରିଦ୍ର ଯେ ଖୁଡ଼ୁତା ତୁମ୍ଭର
ସ୍କନ୍ଧେ ବହି ତୁମରେ ଯେ କେତେଥର ନେଇଥିବେ
ନାଟ ଜାତ ପୁନିଅ ପର୍ବ ଦେଖାଇବା ଲାଗି,
ସେଇ ସ୍କନ୍ଧେ ବହି ତୁମରେ ସେ ନେଇଗଲେ
ସମୁଦ୍ର କିନାରେ ସେଇ ବିଜନ ବାଲିରେ ଦେଲେକ ଶୁଆଇ;
ଥରେ ଚାହିଁ, ଦୁଇଥର ଚାହିଁ, ତିନିଥର ଚାହିଁ
ଲକ୍ଷ ଥର ଚାହିଁ,
ଆଉ ଚାହିଁ ପାରିଲେ ତ ନାଇଁ !
ଫେରିଲେ; ଫେରିଲେ କୋଟି ବିନ୍ଦୁ ଲୁହ
ନେତ୍ରପ୍ରାନ୍ତୁ ନୀରବେ ଗଡ଼ାଇ !!
କୁଟୀରେ ଫେରିଲେ,
କୁଟୀରଟି ଲାଗେ ଶୂନ୍ୟ;
ବାହାରକୁ ଆସିଲେ,
ବାହାରଟା ଭଲନାଇଁ ଲାଗେ;
ବସିଲେ ଘଡ଼ିଯାଏଁ, କେଉଁଠି ବସିବେ ?
ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଶୂନ୍ୟ ଚାରିଆଡ଼ !
ମନେ ପଡ଼େ ଖାଲି ସେଇ ସମୁଦ୍ର କିନାର !
ନିରଞ୍ଜନ ! ନିର ! ନିର ! କାହାପାଇଁ ଆସିଥିଲୁ ?
କାହାପାଇଁ ଚାଲିଗଲୁ ?
ଚିରଦିନପାଇଁ ବୁକୁତଳେ ରଖିଗଲୁ ଦୀର୍ଘ ହାହାକାର !
ତୋ ଜୀବନ, ମୋ ଏ ଯେ ଲକ୍ଷ କୋଟି ଜୀବନ
କାହାର ? କାହାର !!!
ନିସର୍ଗର ଦେଶେ
ବସି ଏଇ ବିଜନ ନିମିଷେ ସୁଦୂର ଏ ପରବାସ ବାସେ
ତୁମ ତୁଲେ ଦେଖୁଛି ମୁଁ ସଖା ନିସର୍ଗର କେତେ ମଧୁଛବି
ହୃଦୟର ବିପୁଳ ଉଚ୍ଛ୍ୱାସେ ।
ଦେଖୁଚି ମୁଁ ନଭଶ୍ଚୁମ୍ବୀ ଦୁର୍ଗା ଶିଖରୀର
ନୀଳତର ଅନନ୍ତ ମାଧୁରୀ
ଦେଖୁଚି ମୁଁ ଶ୍ୟାମ ବିଲମାଳ ,ମୁହାଣେ ମୁହାଣେ
ଜଳଧାରା ଝରିପଡ଼େ କଳବେଣୁ ତୋଳି !
ଦେଖୁଚି ମୁଁ ନୀଳାପୁର ପାହାଡ଼ର ନାଶି,
ମେଘ ଯହିଁ ଚରିଉଠେ ସ୍ୱପ୍ନାୟିତ ଜୀବନର ମୁଗ୍ଧରୂପ ଧରି;
ଦେଖୁଚି ମୁଁ ଆଷାଢ଼ର ପହିଲି ବେଳାରେ
ଗୁରାଣ୍ଡି ଗାଆଁର ଏଇ ଆମ୍ବ ତୋଟା ଉପକଣ୍ଠେ,
ଜଳର ଅମୃତ ଲୀଳା ଲହରେ ଲହରେ ନାଚେ,
ଗୋଟିଏ କ୍ଷୁଦ୍ର ଚିଲିକାର ଛବି ସୃଷ୍ଟିକରି ।
ଦେଖୁଚି ମୁଁ କେତେ ଜନପ୍ରାଣୀ ପରିଚିତ ଅର୍ଦ୍ଧ ପରିଚିତ
ମୋ ତୁଲେ ହେବାର କଥା, କରିବାର ମୋରେ କେହ୍ନେ
ନିଜରୁ ନିଜର ;
କେତେ କା’ର ସୁଖ ଦୁଃଖ ଜୟ ଜରାଜୟ କଥା
ଶୁଣୁଚି ମୁଁ ଏଥି ବସି କେତେ କେତେ ଥର !
ଦେଖୁଚି ଗୋଧନପଲ, ଶୁଣୁଚି ମହିଷଟିପା
ମେଷ ଛାଗ ଚରିବାର, ବୁଲିବାର ଗିରି ପଦତଳେ;
ଦେଖୁଚି ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ, ଦେଖୁଚି ଜୋଛନା ରାତି
ଥିରି ଥିରି ହସି ହସି ଆସିବାର ଧରଣୀ ଉପରେ
କେଉଁ ସ୍ୱପ୍ନପୁରୀ ରାଜବାଳା ପରି,
ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ ଶାନ୍ତି, ସ୍ନେହ, ଆନନ୍ଦର ଅପରୂପ ଶିରୀ
ମୁକ୍ତ ମନେ ମୁକ୍ତ କରେ ଅଜାଡ଼ି ଅଜାଡ଼ି !!
ଶୁଣୁଚି ମୁଁ ଦଳୁଆଣୀ କିଶୋରୀ କଣ୍ଠର
ହୃଦଭରା ମୋହନ ସଙ୍ଗୀତ,
ପ୍ରତି ବିଲମାଳୁ ଭାସି ଭାସି ଆସେ
ବର୍ଷଣ ଏ ବାରିଦ ବେଳାରେ
ଧାନ ରୋଇବାର ବେଳେ;
କି ଅମୃତ ରସଧାରା ଝରି ନାହିଁ ପଡ଼େ ଏଇ ମାଟିର ବକ୍ଷରେ ?
ପ୍ରାଣ ଯେବେ ସୀମାହୀନ ଆନନ୍ଦରେ
ନିୟତ ଉଦ୍ବେଳେ !!
ଦେଖୁଚି ମୁଁ ଆସିବାର ସୁଦୂର ଏଇ ପାହାଡ଼ୀ କୁଟୀରୁ
ଶିରେ ବହି କାଠଗୋଛା,
ସଉରୁଣୀ ସୀମନ୍ତିନୀ ପରିପୁଷ୍ଟ ଉଦ୍ଗତଯୌବନା
ଡାଲିଆ ଜୁଡ଼ାରେ ଖୋସି ଫୁଲ
ଅଧରେ ଖେଳାଇ ହାସ ସୁନ୍ଦର ଉତ୍ଫୁଲ୍ଲ
ଯାଉଛନ୍ତି କେଉଁ ଗାଆଁ
ମନତଳେ ବେପରୁଆ ଭାବରେ କି ଛାୟା !
ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଅଭାବ ଦୁଃଖ ପାରିନାହିଁ କରି ତାଙ୍କୁ ପଙ୍ଗୁ ପଦାନତ,
ଜୀବନ ସରଳସ୍ୱଚ୍ଛ ଶ୍ରମ ପରାୟଣ ହେଲେ
କାଟି ଚାଲେ ଆପଣାର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ରାଜପଥ !
ଚାହିଁ ରହେ ଏମାନଙ୍କୁ ମୁହିଁ
ନିସର୍ଗ ସୁନ୍ଦର ପ୍ରାଣ, ଏମାନଙ୍କ ପରି ଆମେ ସବୁ କେଉଁ-
ଅତଳ ଜଳଧିଗର୍ଭେ ଦେଇଚୁ ହଜାଇ !
ଲାଞ୍ଚ ମିଛ ଅନ୍ୟାୟ ଅଧର୍ମ ଅକ୍ରିୟା ଅନୀତି ଭିତରେ ବଞ୍ଚି
ବଡ଼ ହେବାଠାରୁ-
ଦାରିଦ୍ର୍ୟ କୋଳରେ ବଢ଼ି,
ସାଧୁ ସନ୍ଥ ସତ୍ୟସନ୍ଧ ହେବାରେ ଯେ ଗୌରବ,
ତାହା ସୂର୍ଯ୍ୟପରି, ସବୁବେଳେ ସଜୀବ ସୁନ୍ଦର ଦୀପ୍ତିମାନ୍ ।
ଆମେ ସବୁ କେଉଁ ଅନ୍ଧାର ଭିତରେ ରହି ଚିରଦିନ,
ଆଣୁଚୁ ଆମର ଅବସାନ !
ପ୍ରକୃତିର ଏଇ ଅନନ୍ତ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଭିତରେ
ମୁକ୍ତଚାରୀ ବିହଗର କଳକଣ୍ଠ ପରି
ମୋ ଅନ୍ତର-ଅଭ୍ୟନ୍ତରୁ ଆନନ୍ଦ ଅମୃତଭରା-
ସଂଗୀତର ମୋହନ ମୂର୍ଚ୍ଛନା
ଆପେ ଆପେ ପଡ଼ୁଅଛି ଝରି !
ବନ୍ଧୁ ମୋର ! ସଖା ମୋର ! ପ୍ରିୟ ମୋର !
ମୁଁ ତୁମଠୁ ବିଯୁକ୍ତ ହୋଇ
ବିଯୁକ୍ତ ହୋଇ ପ୍ରକୃତିର
ଏଇ ଲିଳାମୟ ଅମୃତ ପୁରୀରୁ,
ଯିବି କେଉଁ ଦେଶ
-ଯହିଁ ପ୍ରାଣର ଉନ୍ମେଷ
ଫୁଟିବା ବଡ଼ କଷ୍ଟକର;
ଅନନ୍ତ ବିଶ୍ୱର ଏଇ ଶ୍ୟାମାୟମାନ ପ୍ରକୃତି-
ବିଲ, ବଣ, ଗଛ, ଲଟା, ପାହାଡ଼, ପ୍ରାନ୍ତର,
ନଦ ନଦୀ, ଆକାଶ, ଭୂଧର,
ପଶୁ ପକ୍ଷୀ, ପୁରପଲ୍ଲୀ ସରଳ ଉଦାର ଶତ ଜନପ୍ରାଣୀ
ସକଳର ଅନନ୍ତ ଅମୃତ କୋଳେ
ମତେ ନିମଜ୍ଜନ କର !
ଅନନ୍ତ ପ୍ରସାରେ ମୁହିଁ ହୁଏ ବଳୀୟାନ,
ନରକ ଭିତରେ ବଢ଼ି ରାଜଭୋଗ କରିବାରେ
କାହିଁ ଛି ସମ୍ମାନ !!
ପ୍ରଣାମ
-୧-
କା କୋଳ ସଙ୍ଖାଳି ଗୋଟିକ ଗୋଟି ତମେ
ବଢ଼ିଚ କେଉଁ ଥାନେ କିଏ ସେ କେଉଁ ଭଳି !
କା’ ବୁକୁତଳୁ କେତେ ସୁନେଲି କଳ୍ପନା
ଏ ମାଟି ପରେ ଦିନେ ପଡ଼ିବନି କି ଝରି ?
ଅଭାବ ବେଦନାର କଠୋର କଷାଘାତେ
ସାଧନା କରି କିଏ ଚାଲିଚ ଦିବାରାତେ
କିଏ ସେ କାନ୍ଦିଚ ଗଭୀର ହୀନିମାନେ
ହୃଦୟ ବ୍ୟଥାଟିକ ହୃଦୟେ ଚାପି ଧରି
କା’କୋଳ ସଙ୍ଖାଳି ଗୋଟିକି ଗୋଟି ତମେ
ବଢ଼ିଚ କେଉଁ ଥାନେ କିଏ ସେ କେଉଁଭଳି ।
-୨-
ତୁମରି ଭିତରୁ କେ ଉପାସ ରହିଥିବ
ନ ଥିବ ମିଳି ମୁଠେ ସେ କେଉଁ ଦିନ କାହିଁ
ଭାଗ୍ୟ ଆଦରି କେ ବେଦନା ସହିଥିବ
ସେ କେଉଁ ପଲ୍ଲୀର ମୋ ଗୋଟି ଗୋଟି ଭାଇ !
ଏକାଠି ଆଜି ତୁମେ ହୋଇଛ ଏଥି ଠୁଳ
ସେ କେଉଁ ସରସର ପାରିଜାତକ ଫୁଲ !
ତୁମରି ଅନ୍ତରୁ ବଳି କେ ବଡ଼ ବୋଲି
ମୋ ବେନି ନୟନେ କେ ଟିକିଏ ଦିଶୁନାଇଁ,
ତୁମରି ଭିତରୁ କେ ଉପାସ ରହିଥିବ
ନ ଥିବ ମିଳି ମୁଠେ ସେ କେଉଁଦିନ କାହିଁ !
-୩-
ବଢ଼ିନ କେହି ତୁମେ ଧନ ଓ ଦଉଲତେ
କନକ ହର୍ମ୍ୟରେ ରହିନ ତୁମେ କେହି;
ଭଂଗା କୁଡ଼ିଆର ନିଧନ ସଙ୍ଖାଳି !
ଆସିଚ ଅଶ୍ରୁରେ ଜୀବନ ଗଢ଼ି ନେଇ !
ପିନ୍ଧି ନାହିଁ କିଏ କୁରୁତାଟିଏ ଭଲ
ସାତଠା ସିଆଁ ଲୁଗା କା’ପ୍ରିୟ ସମ୍ବଳ,
ଧରଣୀ ଦୃଷ୍ଟିର ଅନ୍ତରାଳେ ତୁମେ
ରହିଚ ନିଜ ନିଜ ଦୁଃଖଟିମାନ ନେଇ !
ବଢ଼ିନ କେହି ତୁମେ ଧନ ଓ ଦଉଲତେ
କନକ ହର୍ମ୍ୟରେ ରହିନ ତୁମେ କେହି;
-୪-
ତୁମରି ବୁକୁତଳେ ରହିଚି ଏ ମାଟିର
ଅମର ସମ୍ପଦ ଅୟୂତ ବଇଭବ;
ତୁମରି ଶୋଣିତର ସକଳ ବିନ୍ଦୁରେ
କରିବ ଏ ମାଟିକୁ ଗଭୀର ଅନୁଭବ !
ବକ୍ଷ ଭରି ତୁମେ ସେନେହ ଦେବ ଢାଳି
ଦୁଃଖ କାର ନାହିଁ ପାରିବ ସମ୍ଭାଳି,
ଅସୀମ ଦୁଃଖରୁ ଜନମି ଅଛି ଯିଏ
ପାରିବା ସବୁ ଦେଇ ତା’ ପାଖେ ସମ୍ଭବ
ତୁମରି ବୁକୁତଳେ ରହିଚି ଏ ମାଟିର
ଅମର ସମ୍ପଦ ଅୟୂତ ବଇଭବ,
-୫-
ବିରାଟ ପାରାବାର ତୁମରି ଅନ୍ତର
ଊର୍ମି ନାଚି ଯିବ ନିୟତ କେତେ ଭଳି !
ବିରାଟ ବସୁଧାର ଅସୀମ କ୍ଷୁଧା ତମେ
ପାରିବ ଘୁଞ୍ଚାଇ ଜୀବନ ଦେଇ ବଳି !
ଦିଶୁଚ ତୁମେ କେଡ଼େ ସରଳ ସୁମହତ
ଜୀବନ ମହକରେ ପୂରିବ ତୁମ ପଥ;
ଫୁଟିବ ଓଠେ ତୁମ ମୁଗ୍ଧ ମଧୁ ହାସ
ଖେଳାଇ ଦିଶି ଦିଶି ଅସୀମ ତାର ଝଳି,
ବିରାଟ ପାରାବାର ତୁମରି ଅନ୍ତର
ଊର୍ମି ନାଚି ଯିବ ନିୟତ କେତେ ଭଳି !
ଭୀଷଣ ଗରଜନେ ତୋଫାନ ବୋହିଗଲେ
ଆଡ଼େଇ ଦବ ତମେ ସିଂହ ପରି ରହି,
ତୁମରି ଭିତରେ ଯେ ମଣିଷ ଲୀଳା କରେ
ଏ ମହାଧରୀଣୀର ମଧୁ ସେ ଅଛି ବହି ।
ପ୍ରଣାମ କରେ ମୁହିଁ ତୁମରେ ଚାହିଁ ଚାହିଁ
ଜାଗିବ ତୁମେ ଆଜି ଏ ମହା ଜାତିପାଇଁ,
ତ୍ୟାଗର ବୀଣା ତାନ ବାଜିବ ତୁମରିଠୁ
ସବୁରୀ କାନେ କିବା ଅମର ବାଣୀ କହି !
ଭୀଷଣ ଗରଜନେ ତୋଫାନ ବହିଗଲେ
ଆଡ଼େଇ ଦେବ ତୁମେ ସିଂହପରି ରହି ।
ରହିଥାଉ
କେତୋଟି ଦିନରେ କିଏ କାହିଁ କେତେ
ହୋଇଗଲ ମୋର ପ୍ରିୟଜନ ପରିଜନ,
କେତୋଟି ଦିନରେ ସେନେହ ମମତା
ଘନାଇ ଆସିଲା ଦିନୁଦିନ ଅନୁପମ !
କେତୋଟି ଦିନରେ ଚାରିଆଡ଼େ ଯେବେ
ସନ୍ଧ୍ୟା ସକାଳେ ଆସିଲି ମୁଁ ବୁଲିଚାଲି
ଦେଖିଲି ମୁଁ କେତେ ବନ ପ୍ରାନ୍ତର
ନଈ ଝରଣାର କଳତାନ ଶୋହାଶିରୀ ।
ଶୁଣିଲି ମୁଁ କେତେ ମୋହନ କାକଳି
ଏ ବନ ବିପିନେ ନିତି ଲୀଳା କରିବାର,
କେତୋଟି ଦିନରେ ସକଳକୁ ମୁହିଁ
ଆପଣାର କରି ପିଇଲି କି ସୁଧାଧାର !
କାଲି ଯିଏ ଥିଲା ଅଜଣା ଅଶୁଣା
ଚାହୁଁ ମୁଁ ନ ଥିଲି ଯାହାରେ ନୟନ ଟେକି